CHUYÊN ĐỀ ĐỌC – HIỂU NGỮ LIỆU NGOÀI SGK
I. Quan niệm về Đọc – Hiểu
Đọc là hoạt động dùng mắt để nhận biết các kí hiệu và chữ viết, dùng trí óc để tư duy và lưu giữ những nội dung mà mình đã đọc. Hiểu là phát hiện và nắm vững mối liên hệ của sự vật hiện tượng, đối tượng nào đó và ý nghĩa của mối quan hệ đó. Hiểu còn là sự bao quát hết nội dung và có thể vận dụng vào thực tế đời sống. Theo GS Trần Đình Sử thì Đọc – Hiểu được coi là khâu đột phá trong dạy và học Ngữ văn hiện nay. Đó là hoạt động thâm nhập vào văn bản với thái độ tích cực, chủ động để giải mã các tầng ý nghĩa văn bản thấy được nội dung, thể loại, các yếu tố nghệ thuật, tư tưởng tình cảm của tác giả, rút ra được những bài học cho bản thân để giải quyết những tình huống cụ thể trong học tập và cuộc sống.
Thực chất từ trước hoạt động đọc hiểu vẫn diễn ra thường xuyên trong các bài giảng văn, các thầy cô vẫn thường cho học sinh tiếp cận văn bản bằng cách đọc ngữ liệu, sau đó đặt câu hỏi để học sinh trả lời nghĩa là đang diễn ra hoạt động đọc hiểu. Tuy nhiên đó là hoạt động diễn ra với sự chủ động của người thầy, học sinh còn thụ động được tham gia chưa nhiều. Với quan điểm phát huy vai trò chủ thể của học sinh thì đọc hiểu đã có nét mới hướng đến hoạt động độc lập, sáng tạo của học sinh nhằm đánh giá đúng năng lực người học. Từ năm 2014 Bộ GD&ĐT đưa phần Đọc – Hiểu vào đề thi môn Ngữ văn và đã đổi mới kiểm tra, đánh giá năng lực đọc hiểu của học sinh. Vì thế vấn đề đọc hiểu môn Ngữ văn trong nhà trường là rất cần thiết. Theo xu thế hiện nay các đề thi phần đọc hiểu là các đoạn văn, đoạn thơ nằm ngoài chương trình SGK, việc sưu tầm lựa chọn các đoạn văn thích hợp là rất cần thiết phục vụ cho công tác giảng dạy. Đồng thời, rèn cho các em kỹ năng phân tích các dạng câu hỏi ở mức độ khác nhau trong các đoạn văn, đoạn thơ. Thông qua các đoạn văn, đoạn thơ các em hiểu được những vấn đề khác nhau đang diễn ra trong cuộc sống xung quanh cúng ta, từ đó hình thành cho các em những năng lực, phẩm chất thích hợp trong cuộc sống.
II. Các mức độ Đọc – Hiểu
Bài tập Đọc-Hiểu Ngữ văn thường từ 3-4 câu hỏi sắp xếp theo các mức độ nhận thức của học sinh từ nhận biết, thông hiểu đến vận dụng và vận dụng cao.
Mức độ nhận thức | Dạng câu hỏi |
Nhận biết | Chỉ ra câu chủ đề. |
Nhận diện phương thức biểu đạt.. | |
Đặt tên cho đoạn trích/ văn bản.. | |
Chỉ ra những từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu. | |
Chỉ ra phép liên kết trong đoạn trích/ văn bản. | |
Chỉ ra thao tác lập luận. | |
Nhận diện về kiểu câu. | |
Thông hiểu | Nêu ý nghĩa của một hình ảnh, một từ ngữ. |
Nêu ý nghĩa một câu văn trong đoạn trích/ văn bản. | |
Giải thích một hình ảnh trong đoạn trích/ văn bản. | |
Giải thích ý nghĩa một câu văn trong đoạn trích/ văn bản. | |
Chỉ ra tác dụng của biện pháp nghệ thuật. | |
Nêu nội dung chính, vấn đề chính đặt ra trong đoạn trích/ văn bản. | |
Vận dụng | Nêu cảm nhận, suy nghĩ về thông điệp được đặt ra trong đoạn trích/ văn bản. |
Nêu suy nghĩ, trình bày của bản thân về ý kiến, quan điểm được đặt ra trong đoạn trích/ văn bản. |
1. Mức độ nhận biết: Đề thi Ngữ văn tập trung kiểm tra, đánh giá mức độ nhận biết của người học thường có các từ “nêu”, “chỉ ra” yêu cầu nhận biết các tri thức cơ bản như:
- Nêu chủ đề hoặc câu chủ đề đoạn trích.
- Phương thức biểu đạt.
- Thể loại văn bản
- Nội dung ngữ liệu
- Từ ngữ: danh từ, động từ, tính từ, đại từ, từ đơn, từ ghép, từ láy, từ tượng thanh, từ tượng hình, thành ngữ, trường từ vựng,…
- Câu chia theo cấu tạo (câu đơn, câu phức, câu rút gọn, câu đặc biệt,…) câu chia theo mục đích nói (câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán, câu trần thuật)
- Các phép lập luận (phân tích, tổng hợp, giải thích, chứng minh, bình luận, bác bỏ, so sánh)
- Câu chủ đề.
- Các cách trình bày nội dung đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, tổng phân hợp, song hành, móc xích)
- Các phép liên kết (phép nối, phép lặp, phép thế, phép liên tưởng,…)
2. Mức độ thông hiểu: thường có các từ “tại sao”, “nêu ý nghĩa”, “giải thích” …Kiểm tra kiến thức về
- Khái quát chủ đề/ nội dung chính/ vấn đề chính mà văn bản đề cập (giải thích ý nghĩa nhan đề hay đặt nhan đề cho ngữ liệu và lí giải tại sao).
- Hiểu được quan điểm/ tư tưởng của tác giả.
- Hiểu như thế nào về một từ, một cụm từ, một câu,…
- Hiểu được ý nghĩa/ tác dụng của việc sử dụng thể loại/phương thức biểu đạt/từ ngữ/chi tiết/hình ảnh/biện pháp tu từ/ dấu câu,…trong văn bản.
Để tải trọn bộ chỉ với 50k, vui lòng liên hệ qua Zalo 0898666919 hoặc Fb: Hương Trần