Giáo án dạy tự chọn môn văn lớp 9

T/g

Hoạt động GV

Hoạt động HS

Nội dung

5

5

5

10

10

10

15

15

15

5

25

5

5

5

TUẦN 1

Gv  nhắc lại 

* Hai chữ thuyết minh vốn có nghĩa là noí rõ( thuyết : nói; minh: sáng rõ)

- Yeâu caàu HS döïa vaøo SGK ñeå traû lôøi noäi dung sau :

- Theá naøo laø vaên thuyeát minh ?

Ñaëc ñieåm vaên thuyeát minh laø gì ?

Vaênbaûn thuyeát minh laø kieåu vaên baûn thoâng duïng trong moïi lónh vöïc ñôøi soáng, nhaèm cung caáp nhöõng tri thöùc, veà ñaëc ñieåm, tính chaát nguyeân nhaân cuûa caùc hieän töôïng vaø söï vaät trong töï nhieân, xaõ hoäi baèng nhöõng phöông thöùc trình baøy, giôùi thieäu, giaûi thích. 

            - Tri thöùc trong vaên baûn thuyeát minh                      khaùch quan, thieát thöùc höõu ích cho con ngöôøi. 

            - Vaên baûn thuyeát minh caàn ñöôïc tình hình chính xaùc, roõ raøng chaët cheõ, haáp daãn. 

Yeâu caàu chung cuûa baøi Thuyeát minh laø gì ?

- Nhaän xeùt, boå sung cho hoaøn thieän noäi dung traû lôøi cuûa HS.

- Ñöa ra moät soá ñeà vaên, yeâu caàu HS xaùc ñònh ñeà vaên Thuyeát minh, giaûi thích söï khaùc nhau giöõa ñeà vaên thuyeát minh vôùi caùc ñeà vaên khaùc.

- Höôùng daãn HS ñi ñeán nhaän xeùt : Ñeà vaên Thuyeát minh khoâng yeâu caàu keå chuyeän, mieâu taû, bieåu caûm maø yeâu caàu giôùi thieäu, thuyeát minh, giaûi thích.

- Em haõy keå teân caùc phöông phaùp thuyeát minh thöôøng söû duïng ?

- Taïi sao caàn phaûi söû duïng caùc phöông phaùp ñoù ?

- Suy nghó, traû lôøi.

- Nhaän xeùt- keát luaän 

- Keå teân caùc bieän phaùp ngheä thuaät thöôøng ñöôïc söû duïng trong vaên thuyeát minh ?

- Höôùng daãn HS thaûo luaän nhoùm vaø traû lôøi nhöõng noäi dung sau :

- Ñeå söû duïng caùc bieän phaùp ngheä thuaät trong vaên thuyeát minh em phaûi laøm gì ?

- Gôïi yù : Söû duïng so saùnh, lieân töôûng baèng caùch naøo? Muoán söû duïng bieän phaùp Nhaân hoaù ta caàn laøm gì ?

- Em haõy neâu taùc duïng cuûa vieäc söû duïng caùc bieän phaùp ngheä thuaät trong vaên thuyeát minh ?

- Nhöõng ñieåm löu yù khi söû duïng yeáu toá mieâu taû trong vaên thuyeát minh?

Heát tieát 1chuyeån tieát 2

- Daøn yù chung cuûa moät baøi vaên thuyeát minh?

GV ghi leân baûng ñeà baøi.

YC HS xaây döïng caùc yù cô baûn cho ñeà baøi.

- HS laøm theo nhoùm.

- Chuù yù söû duïng caùc bieän phaùp ngheä thuaät vaø mieâu taû vaøo trong baøi vieát.

- Cöû ñaïi dieän leân trình baøy.

- Nhaän xeùt, boå sung

** Caàn phaân bieät vaên baûn thuyeát minh vôùi caùc loaïi vaên baûn khaùc :

            Ví duï : Cuøng vieát veà Caø Mau                         cuûa Nguyeãn Tuaân. Laø tuøy buùt baøi cuûa Sö Ñöùc gôûi Nguyeãn Tuaân laø buùt kí. Baøi Ñoaøn Gioûi (Soâng nöôùc Caø Mau trong Ñaát röøng Phöông Nam laø tieåu thuyeát). Baøi "Veà vôõ Caø Mau" cuûa Giaùo sö Traàn Quoác Vöôïng laø vaên baûn thuyeát minh. 

            - Söï phaân bieät vaø nhaän dieän cuõng raát quan troïng. Neáu khoâng phaân bieät ñöôïc seõ coù nhieàu ngoä ngaän. Neân nhôù thuyeát minh duøng luùc caàn khoâng neân bòa ra, coù gì noùi naáy caàn xaùc thöïc. 

TIẾT 3

Gv cho HS xây dựng dàn ý cho đề bài sau:

Con trâu ở làng quê Việt Nam.

TUẦN 1

Thuyeát minh laø gì : 

          Noùi hoaëc chuù thích cho ngöôøi ta hieåu ro hôn veà nhöõng söï vaät, söï vieäc hoaëc hình aûnh ñaõ dieãn ra. 

            Thuyeát minh aûnh mieãn laûm, ngöôøi thuyeát minh phim, baûn veõ thieát keá coù keøm thuyeát minh. 

( Töø ñieån sinh vaät)

Cung caáp tri thöùc veà ñaëc ñieåm, tính chaát, nguyeân  nhaân … cuûa hieän töôïng, söï vaät.

Tri thöùc ñoái töôïng thuyeát minh khaùch quan, xaùc thöïc, höõu ích.

- Trình baøy chính xaùc, roõ raøng, chaët cheõ.

Neâu ñònh nghóa, giaûi thích.

- Lieät keâ

- Neâu ví duï, soá lieäu.

- So saùnh, phaân tích, phaân loaïi.

Tiết 2

a, Môû baøi. Giôùi thieäu ñoái töôïng thuyeát minh.

b, Thaân baøi. Thuyeát minh veà ñaëc ñieåm, coâng duïng, tính chaát, caáu taïo, …. cuûa ñoái töôïng thuyeát minh.

c, Keát baøi. Giaù trò, taùc duïng cuûa chuùng ñoái vôùi ñôøi soáng

Thân dừa thường dùng để bắc ngang con mương nhỏ làm cầu. Sau khi bào bỏ lớp vỏ bên ngoài, người ta lấy thân làm cột, làm kèo xây nhà, hoặc sáng tạo ra các mặt hàng thủ công mỹ nghệ khác hoặc làm chén đũa...Bông dừa tươi được hái xuống để cắm trang trí vừa thanh nhã vừa lạ mắt. Bông dừa già cắt khúc kết lại với nhau làm thành giỏ hoa, chụp đèn treo tường có giá trị thẩm mỹ cao. Đọt dừa non hay còn gọi là củ hủ dừa là một thứ thức ăn đoc đáo. Có thể làm gỏi, lăn bột, xào.. rất thích hợp với người ăn chay. Tuy nhiên, món này không phải lúc nào cũng có vì mỗi khi đốn một cây dừa, người ta mới lấy được củ hủ để dùng. Thậm chí ngay cả con sâu sống trên cây dừa ( còn gọi là đuông dừa) cũng là một thứ món ăn ngon. Do ăn đọt dừa non nên đuông dừa béo múp míp. Người ta chế biến đuông thành nhiều món ăn khoái khẩu và bổ dưỡng ở các quán ăn trong thành phố.
Tuy nhiên, thứ có giá trị nhất vẫn là trái dừa. Trái dừa tươi được chắt ra lấy nưốc giải khát, có công năng hạ nhiệt, giải độc. Ngày xưa, trong chiến trận, thiếu các phương tiện y tế, ng ta còn dùng nước dừa thay thế cho dịch truyền. Dừa khô có nhiều công dụng hơn nữa. Nước dừa dùng để kho cá, kho thịt, thắng nước màu, cơm dừa rám dùng để làm mứt, cơm dừa dày được xay nhuyễn, vắt nước cốt làm kẹo dừa, nấu dầu dừa, làm xà phòng. Bã dừa dùng làm bánh dầu, để bón phân hoặc làm thức ăn cho gia súc. Gáo dừa được sử dụng làm than hoạt tính, chất đốt hoặc làm các mặt hàng thủ công mỹ nghệ rấr được ưa chuộng ở các nước phương Tây. Xơ dừa được đánh tơi ra dùng làm thảm, làm nệm, làm dép đặc trị cho những người bệnh thấp khớp hoặc bện làm dây thừng, lưới bọc các bờ kè chống sạt lở ven sông. Thân dừa làm cột nhà, làm cầu bắc qua sông rạch, làm máng dẫn nước trên đồng ruộng, làm đũa, vá xới cơm,… Lá dừa không chỉ dùng lợp nhà, làm phên liếp, chằm nón, mà còn là chất đốt thường dùng để đun nấu phổ biến ở thôn quê, lá dừa khô bó lại làm đuốc để đi trong đêm tối trời. Hoa dừa ở thôn quê thường dùng để trang trí cho cổng chào đám cưới, đám hỏi, để cúng trên bàn thờ. Gáo dừa dùng để đun nấu, làm than hoạt tính. xưa,… được khách du lịch rất ưa chuộng.
Có thể thấy điều này qua các bức tranh dân gian Đông Hồ hoặc các lễ hội hái dừa ở vùng đồng bằng Nam Bộ. Trái dừa luôn có mặt trong mâm ngũ quả thờ cúng trong ngày Tết cổ truyền.

 

 TIẾT 3

HS xây dựng dàn ý 3 phần: Mở bài, thân bài và kết bài

                          TUẦN 1

I. Ñaëc ñieåm chung cuûa vaên Thuyeát minh.

1- Theá naøo laø vaên Thuyeát minh ?

- Cung caáp tri thöùc veà ñaëc ñieåm, tính chaát, nguyeân  nhaân … cuûa hieän töôïng, söï vaät.

2- Yeâu caàu :

- Tri thöùc ñoái töôïng thuyeát minh khaùch quan, xaùc thöïc, höõu ích.

- Trình baøy chính xaùc, roõ raøng, chaët cheõ.

3- Ñeà vaên Thuyeát minh :

- Neâu caùc ñoái töôïng ñeå ngöôøi laøm baøi trình baøy tri thöùc veà chuùng.

- Ví duï : Giôùi thieäu moät ñoà chôi daân gian; Giôùi thieäu veà teát trung thu.

4- Caùc daïng vaên Thuyeát minh :

- Thuyeát minh veà moät thöù ñoà duøng.

- Thuyeát minh veà moät theå loaïi vaên hoïc.

- Thuyeát minh veà moät danh lam thaéng caûnh.

- Thuyeát minh veà moät phöông phaùp (caùch laøm)

- ……………………………………………………..

5- Caùc phöông phaùp thuyeát minh :

- Neâu ñònh nghóa, giaûi thích.

- Lieät keâ

- Neâu ví duï, soá lieäu.

- So saùnh, phaân tích, phaân loaïi.

II- Söû duïng caùc bieâïn phaùp ngheä thuaät, mieâu taû trong vaên thuyeát minh

1- Caùc bieän phaùp ngheä thuaät thöôøng ñöôïc söû duïng trong vaên thuyeát minh.

- Nhaân hoaù.

- Lieân töôûng, töôûng töôïng.

- So saùnh.

- Keå chuyeän.

- Söû duïng thô, ca dao.

a- Caùch söû duïng :

- Loàng vaøo caâu vaên thuyeát minh veà ñaëc ñieåm  caáu taïo, so saùnh, lieân töôûng.

- Töï cho ñoái töôïng thuyeát minh töï keå veà mình (Nhaân hoaù).

- Trong quaù trình thuyeát minh veà coâng duïng cuûa ñoái töôïng thöôøng söû duïng caùc bieän phaùp so saùnh, lieân töôûng.

- Xem ñoái töôïng coù lieân quan ñeán caâu thô, ca dao naøo daãn daét, ñöa vaøo trong baøi vaên.

- Saùng taùc caâu truyeän.

* Chuù yù : Khi söû duïng caùc yeáu toá treân khoâng ñöôïc xa rôøi muïc ñích thuyeát minh.

b- Taùc duïng :

- Baøi vaên thuyeát minh khoâng khoâ khan maø sinh ñoäng, haáp daãn.

2- Yeáu toá mieâu taû trong vaên baûn thuyeát minh.

- Thoâng qua caùch duøng töù ngöõ, caùc hình aûnh coù söùc gôïi lôùn cuøng nhöõng bieän phaùp ngheä thuaät ñaëc saéc nhö so saùnh, nhaân hoaù, aån duï, hoaùn duï, öôùc leä …

- Mieâu taû chæ döøng laïi ôû vieäc taùi hieän hình aûnh ôû moät chöøng möïc  nhaát ñònh….

Tiết 2

III- Caùch laøm baøi vaên thuyeát minh

a, Môû baøi. Giôùi thieäu ñoái töôïng thuyeát minh.

b, Thaân baøi. Thuyeát minh veà ñaëc ñieåm, coâng duïng, tính chaát, caáu taïo, …. cuûa ñoái töôïng thuyeát minh.

c, Keát baøi. Giaù trò, taùc duïng cuûa chuùng ñoái vôùi ñôøi soáng

IV- Luyeän taäp.

+ Ñeà 1 : Giôùi thieäu loaøi caây em yeâu thích nhaát.

I/ Mở bài:

Giới thiệu:Cây dừa chủ yếu được trồng ở vùng nhiệt đới, đặc biệt là khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Ở Việt Nam, dừa tập trung từ Quảng Ngãi đến Cà Mau, đặc biệt là vùng Bình Định, Bến Tre.

II/ Thân bài:

Ca dao có câu “Dừa xanh đứng sừng sững giữa trời / Đem thân mình hiến cho đời thủy chung”. Từ lâu, cây dừa đã trở thành loài cây thân quen của làng quê Việt Nam, gắn bó với đời sống con người thủy chung, son sắt, trước sau nghĩa tình.
Có nhiều loại dừa: dừa cao và dừa lùn.
* Dừa lùn (dừa kiểng) thường được trồng làm cảnh trong gia đình hoặc khu vui chơi công cộng.
* Dừa cao gồm:
- Dừa xiêm: trái thường nhỏ, màu xanh, nước ngọt, thường dùng để uống.
- Dừa bị: trái to, màu xanh đậm, thường được dùng trong chế biến thực phẩm.
- Dừa nếp: trái vàng xanh mơn mởn.
- Dừa lửa: lá đỏ, quả vàng hồng.
- Dừa dâu: trái rất nhỏ, màu hơi đỏ.
- Dừa dứa: trái nhỏ, màu xanh, nước ngọt, thơm mùi dứa.
- Dừa sáp: cơm dừa vừa xốp, vừa mềm mại lại dẻo như bột đã được nhào sệt, đồng thời lại có màu vàng đục như sáp, chỉ có ở vùng Cầu Kè (Trà Vinh).
Mỗi cây dừa đều gồm: thân, lá, hoa, buồng, trái.
Thân dừa cao có những đốt như hổ vằn, thường có màu nâu sậm, đường kính khoảng 45 cm, cây dừa khỏe cao đến 25m. Còn thân dừa lùn (dừa kiểng) có màu xanh, nhiều đốt, đốt trên cùng là nơi xuất phát những phiến lá ôm lấy thân rồi tỏa ra.
Lá dừa có màu xanh, gồm nhiều tàu, khi héo có màu hơi nâu.
Hoa dừa có màu trắng, nhỏ, kết thành chùm.
Quả dừa phát triển từ hoa dừa, có lớp vỏ dày bên ngoài, cơm dừa trắng bên trong. Mỗi cây dừa có nhiều buồng dừa, mỗi buồng dừa có nhiều quả, trung bình mỗi buồng từ 5 đến 10 trái dừa, có loại trên 20 trái.
Dừa có nhiều công dụng. Và đặc biệt, dừa đã đi vào văn chương Việt Nam, là nguồn cảm hứng bất tận của biết bao thi sĩ:
“Tôi lớn lên đã thấy dừa trước ngõ
Dừa ru tôi giấc ngủ tuổi thơ
Cứ mỗi chiều nghe dừa reo trước gió
Tôi hỏi nội tôi: “Dừa có tự bao giờ?”
(Dừa ơi)
Có thể nói, dừa được ví như một hiện thân của con người Việt Nam bất khuất, kiên cường và anh dũng, sẵn sàng đối mặt với mọi gian lao, giữ vững cơ nghiệp ngàn năm của ông cha để lại. Xin được mượn câu thơ sau của nhà thơ Lê Anh Xuân để kết cho bài viết này:
“Dừa vẫn đứng hiên ngang cao vút
Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng
Rễ dừa bám sâu vào lòng đất
Như dân làng bám chặt quê hương”
(Dừa ơi

   TIẾT 3

      Đề bài: Con trâu ở làng quê Việt Nam.

* Mở bài: 

Giới thiệu chung về con trâu trong đời sống của người nông dân Việt Nam

* Thân bài:

- Nêu nguồn gốc, đặc điểm của con trâu

VD: Trâu là động vật thuộc phân bộ nhai lại, nhóm sừng rỗng, bộ guốc chẵn, lớp thú   có vú.

Trâu Việt Nam  có nguồn gốc từ trâu rừng thuần hóa, thuộc nhóm trâu đầm lầy. Lông màu xám, xám đen, thân hình vạm vỡ, thấp, ngắn, bụng to, mông dốc, bầu vú  nhỏ, sừng hình lưỡi liềm. Có 2 đai màu trắng: dưới cổ và chỗ đầu xương ức. Trâu cái nặng trung bình 350-400 kg, trâu đực 400- 500 kg…

- Vai trò, lợi ích của con trâu:

Trong đời sống vật chất:

+ Là tài sản lớn của người nông dân.

+ Là công cụ lao động quan trọng.

+Là nguồn cung cấp thực phẩm, đồ mĩ nghệ, phân bón…

Trong đời sống tinh thần:

+ Con trâu gắn bó với người nông dân như người bạn thân thiết, gắn bó với tuổi thơ.

+ Con trâu có vai trò quan trọng trong lễ hội, đình đám (hội chọi trâu ở Đồ Sơn (Hải Phòng),  Hàm Yên, Chiêm Hoá (Tuyên Quang)…, hội đâm trâu (Tây Nguyên)…)

* Kết bài:

Khẳng định lại vai trò của con trâu trong đời sống hiện nay.