Tiết 73,74
Văn bản: NHỚ RỪNG
(Thế Lữ)
I. MỤC TIÊU.
1. Kiến thức, kĩ năng.
Sau khi học xong bài này, HS:
a. Kiến thức:
- Biết về phong trào Thơ mới.
- Hiểu được chiều sâu tư tưởng yêu nước thầm kín của lớp thế hệ tri thức Tây học chán ghét thực tại, vươn tới cuộc sống tự do. Và cảm nhận được niềm khát khao tự do mãnh liệt, nỗi chán ghét sâu sắc cái thực tại tùtúng tầm thường, giả dối được thể hiện trong bài thơ qua lời của con hổ bị nhốt trong vườn bách thú.
- Vận dụng vào trong cảm thụ văn học.
b. Kĩ năng:
- Nhận biết được tác phẩm thơ lãng mạn.
- Đọc diễn cảm tác phẩm thơ hiện đại viết theo bút pháp lãng mạn.
- Phân tích được những chi tiết nghệ thuật tiêu biểu trong tác phẩm.
2. Định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
a. Các phẩm chất:
- Yêu quê hương đất nước.
- Tự lập, tự tin, tự chủ.
b. Các năng lực chung:
- Năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tư duy; năng lực giao tiếp; năng lực sử dụng CNTT; năng lực hợp tác; năng lực sử dụng ngôn ngữ.
c. Các năng lực chuyên biệt:
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ.
- Năng lực cảm thụ văn học.
II. CHUẨN BỊ.
1. Thầy:
- Phương pháp:
+Vấn đáp, thuyết trình.
+ Thảo luận nhóm.
- Đồ dùng:
+ SGK, SGV, chuẩn kiến thức - kĩ năng, giáo án, bài dạy điện tử PowerPoitn.
2. Trò:
-Đọc và soạn bài theo các câu hỏi ở SGK.
- Tìm hiểu thêm thông tin về tác giả tác phẩm.
III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC.
A. Hoạt động khởi động. 2’
- Phương pháp: nêu vấn đề
- Kĩ thuật : động não, tia chớp
GV dẫn dắt vào bài: Từ 1930 văn học Việt Nam đã có bước chuyển mớivề thể loại và cảm xúc trong từng tác phẩm. Lời thơ phóng khoáng, cảm xúc tràn đầy chất lãng mạn. Một trong những tác phẩm như vậy đó là Nhớ rừng. Hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nét mới đó trong tác phẩm này.
B. Hoạt động hình thành kiến thức. 70’
- Phương pháp: vấn đáp, thuyết trình, khái quát
- Kĩ thuật: động não, tia chớp
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY | HOẠT ĐỘNG CỦA TRÒ | CHUẨN KTKN CẦN ĐẠT | GHI CHÚ |
H: Em hãy nêu vài nét về tác giả Thế Lữ ? GV: Sau 1930, một số thi sĩ du học về và theo lối “Tây học” phê phán thơ cũ, đặc biệt là thơ Đường luật để làm theo lối phóng khoáng, tự do bộc lộ cảm xúc mà không bị trói buộc bởi khuôn sáo, niêm luật. H: Em hiểu như thế nào về Thơ mới? GV: Là những bài thơ sáng tác theo lối tự do về số câu, số chữ và không hạn định, cảm xúc mạnh mẽ, phóng khoáng, Thơ mới gắn với Xuân Diệu, Lưu Trọng Lư, Thế Lữ... H: Em biết gì về bài thơ Nhớ rừng? GV: Chú ý các chú thích 1, 3, 4. GV: Cần đọc chính xác, thể hiện cảm xúc phù hợp với từng đoạn, lúc bực tức, căm hờn, lúc tiếc nhớ và có khi hào hùng. GV đọc 1 đoạn, gọi HS đọc tiếp.
H:Bài thơ được làm theo thể thơ nào? Vì sao? H: Bố cục bài thơ được chia làm mấy phần? Nội dung từng phần ? Gv nhấn mạnh: trong bài có hai cảnh tương phản: cảnh vườn bách thú nơi con hổ bị nhốt và cảnh núi rừng hùng vĩ nơi con hổ ngự trị ngày xưa. Cảnh đối lập vừa tự nhiên, phù hợp diễn biến tâm trạng con hổ vừa tập trung thể hiện chủ đề. - Gọi HS đọc đoạn 1, 4 H: Nêu ý chính của từng khổ? Yêu cầu hs theo dõi khổ 1? H: Tâm trạng của hổ được diễn tả qua hình ảnh thơ nào? H: Em hiểu ntn về các từ ngữ gậmmột khối căm hờn và nằm dài ?
H: Nhận xét gì về lời thơ, giọng điệu của 2 câu mở đầu? H: Những từ ngữ, giọng điệu đó góp phần thể hiện tâm trạng gì của hổ?
H: Bị nhốt trong cũi sắt, hổ có cái nhìn đối với người và vật xung quanh ntn?
H: Vì sao hổ lại có tâm trạng như vậy? H: Khổ thơ 1 nói lên tâm trạng gì của hổ?
- Yêu cầu HS theo dõi khổ 4 H: Dưới con mắt của hổ cảnh vườn bách thú hiện ra ntn? H: Em có nhận xét gì về giọng điệu, cách ngắt nhịp và biện pháp nghệ thuật của đoạn thơ?
H: Qua đó cho biết tâm trạng của hổ trước cảnh vườn bách thú?
H: Tâm trạng của hổ là tâm trạng của ai?
H: Từ tâm trạng ấy hổ nhớ lại cuộc sống xưa ntn – chuyển ý.
Gọi HS đọc khổ 2,3 H: Sống ở vườn bách thú con hổ đã nhớ lại cảnh sống tự do, làm chúa tể rừng núi qua những chi tiết, h/ả nào? H: Nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ trong những lời thơ này? Tác dụng?
H: Trên cái nền thiên nhiên hùng vĩ đầy bí ẩn đó, con hổ được miêu tả ntn? H: Từ ngữ miêu tả con hổ có gì đặc sắc?
H: Hình ảnh chúa tể muôn loài mang vẻ đẹp ntn? H: Từ cảnh núi rừng đó hổ đã nhớ lại cuộc sống xưa ntn? H: Trong đoạn thơ này, con hổ nhớ những kỉ niệm gì về chốn rừng xưa? H: Em có nhận xét gì về cảnh vật trong những thời điểm khác nhau đó? Phân tích từng cảnh? GV: Thế Lữ đã từng học Cao đẳng MT Đông Dương -> vận dụng kiến thức hội hoạ để tăng cường hiệu lực diễn tả của văn chương -> dựng lên chân dung tâm hồn của vị chúa tể rừng xanh. Đoạn 3 của bài có thể coi như một bộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy. Bốn cảnh, cảnh nào cũng có núi rừng hùng vĩ, tráng lệ với con hổ uy nghi làm chúa tể. H: Tìm và phân tích tác dụng của phép tu từ trong đoạn thơ? H: Sự tiếc nuối da diết của con hổ được kết thúc bằng câu thơ nào? Em có suy nghĩ gì về câu thơ này? H: Qua sự đối lập sâu sắc giữa hai cảnh (cảnh con hổ bị giam hãm trong vườn bách thú và cảnh con hổ với cuộc sống tự do xưa), tâm sự của con hổ được thể hiện ntn?
H: Tâm sự đó gần với tâm sự của ai?
- Gọi HS đọc đoạn cuối H: Giấc mộng ngàn của hổ hướng về một không gian ntn?
H: Giấc mộng ngàn to lớn ấy phản ánh khát vọng gì của hổ?
H: Câu kết bài có ý nghĩa ntn? GV: Phải chăng đó cũng là nỗi lòng, tấm lòng của người dân nước Việt đương thời, chán ghét, u uất trong cảnh đời nô lệ mà vẫn son sắt thuỷ chung với giống nòi, non nước.
H: Nhắc lại những nét đặc nổi bật về NT của bài thơ?
H: Bài thơ nói về tâm trạng của con hổ bị giam cầm rất sâu sắc nhưng có phải tác giả chỉ nói chuyện con hổ không? Tác giả nghĩ đến tâm trạng của ai?
|
- Trả lời theo chú thích.
- Suy nghĩ trả lời theo cách hiểu. + Tự do. + Số câu, số chữ không hạn định
- Giới thiệu về bài thơ
- Tìm hiểu chú thích.
- HS nghe hướng dẫn cách đọc - Đọc bài. - Nhận xét cách đọc. - Đây là sự sáng tạo độc đáo nhưng dựa trên cơ sở kế thừa thơ 8 chữ. - HS trả lời
- 1 HS đọc - HS trả lời, HS khác nhận xét bổ sung. +Đoạn 1: chủ yếu tâm trạng của hổ +Đoạn 4: chủ yếu thể hiện cái nhìn của hổ về thực tại cảnh vườn bách thú. - Theo dõi khổ 1, tìm hình ảnh thơ. - HS thảo luận , tìm hiểu nghĩa từ. +khối căm hờn : nỗi căm hờn, nhục nhằn như đúc lại thành hình khối. +gậm : nhai, nghiến nghiền tan khối căm hờn ấy. +nằm dài : sự chán nản, bất lực, buông xuôi. - Khái quát.
- HS suy nghĩ, trả lời trước lớp - HS khác nhận xét bổ sung.
- Suy nghĩ, trả lời
- Khái quát
- HS phát hiện hình ảnh thơ
- Nhận xét nghệ thuật.
- HS trả lời trước lớp ->HS khác nhận xét bổ sung. - Nghe//ghi.
- Thảo luận, trả lời: Tâm trạng, tiếng lòng của người dân mất nước lúc bấy giờ.
- Hs ghi đề mục
- Đọc - HS tìm hình ảnh thơ. - Nhận xét, phân tích các giá trị nghệ thuật. - Nghe//ghi.
- Tìm chi tiết miêu tả con hổ
- Nhận xét nghệ thuật
- Cảm nhận vẻ đẹp của hổ.
- Tìm hình ảnh thơ - Hổ nhớ cuộc sống xưa: +Cảnh đêm trăng +Cảnh mưa rừng +Cảnh bình minh +Cảnh hoàng hôn - HS thảo luận theo nhóm bàn trả lời. - Các nhóm khác nhận xét bổ sung.
- Nghe, tiếp thu.
- Tìm phân tích hiệu quả nghệ thuật - Phân tích câu thơ - Nghe//ghi.
- HS thảo luận theo nhóm bàn trả lời: Đó là tâm sự chán ghét, bất hòa với thực tại, khao khát tự do.
- Liên hệ thực tế. - Nghe//ghi.
- Đọc khổ cuối
- Trả lời: Oai linh, hùng vĩ, thênh thang - Khát vọng giải phóng, khát vọng tự do - Phân tích câu kết bài
- HS khái quát những nghệ thuật trả lời trước lớp. ->HS khác nhận xét bổ sung.
- Nghe//ghi.
- HS thảo luận theo nhóm bàn trả lời. - Các nhóm khác nhận xét bổ sung. - Nghe//ghi.
| I. Đọc, chú thích 1.Chú thích a.Tác giả: (1907-1989), tên thật là Nguyễn Thứ Lễ, quê ở Bắc Ninh. Ông là nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ mới (1932 - 1945), là người cắm ngọn cờ đầu tiên cho sự thắng lợi của phong trào thơ mới với một hồn thơ dồi dào, đầy lãng mạn. b.Tác phẩm: -Là bài thơ tiêu biểu nhất của Thế Lữ, là tác phẩm góp phần mở đường cho sự thắng lợi của Thơ mới. c. Từ khó 2. Đọc
3. Tìm hiểu chung. - Thể thơ: tám chữ - Bố cục: 5 đoạn: + Đoạn 1,4: nỗi căm hờn, niềm uất hận của hổ khi ở vườn bách thú. + Đoạn 2,3: Nỗi nhớ , sự nuối tiếc về một thời oanh liệt của hổ. + Đoạn 5: Khao khát giấc mộng ngàn (khát vọng tự do). - Phương thức biểu đạt: Biểu cảm gián tiếp. II. Tìm hiểu văn bản 1. Cảnh con hổ ở vườn Bách thú
- Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt Ta nằm dài trông ngày tháng dần qua
-> Lời thơ như dằn ra thành từng tiếng, giọng điệu buồn chán.
-> Sự căm hờn tột độ, sự chán nản, bất lực, buông xuôi. - Khinh lũ người kia ... Giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm Nay sa cơ... Để làm trò lạ mắt... Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi Với cặp báo chuồng bên vô tư lự. -> Khinh bỉ đám người nhỏ bé, coi thường bọn gấu, báo. => Tâm trạng căm uất, chán trường, bực bội. - Những cảnh sửa sang tầm thường giả dối Hoa chăm, cỏ xén... Dải nước đen giả suối... ...những mô gò thấp kém Dăm vừng lá hiền lành... Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu Của chốn ngàn năm cao cả âm u -> Giọng điệu chế giễu, mỉa mai, khinh bỉ; một loạt từ ngữ liệt kê liên tiếp, cách ngắt nhịp ngắn; hai câu cuối đọc liền như kéo dài ra. => cảnh vườn bách thú là cảnh tầm thường, giả dối, đáng chán, đáng khinh và đáng ghét. Đoạn thơ toát lên vẻ bực dọc, khinh thường, chán chường, ngao ngán đến cao độ đối với thực tại.
2. Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ.
- Nhớ cảnh sơn lâm bóng cả cây già Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi Với khi thét khúc trường ca dữ dội. -> điệp từ với kết hợp những động từ chỉ đặc điểm của hành động ->Gợi tả cảnh giang sơn núi rừng hùng vĩ, đầy hoang vu bí ẩn. - Lượn tấm thân như sóng cuộn.. …mắt thần khi đã quắc …mọi vật đều im hơi Ta…chú tể cả muôn loài -> Từ ngữ gợi tả hình dáng, tính cách. Trên nền thiên nhiên hùng vĩ ấy con hổ hiện ra với tư thế và vẻ đẹp oai phong lẫm liệt, vừa uyển chuyển vừa uy nghi - vẻ đẹp của vị chúa sơn lâm. - Nào đâu những đêm vàng… Ta say mồi…uống ánh trăng Đâu những ngày mưa chuyển… Ta lặng ngắm giang sơn… Đâu những bình minh… Tiếng chim ca…. Đâu những chiều … Ta đợi chết mảnh mặt trời… -> bộ tứ bình lộng lẫy. ->hình ảnh gợi tả màu sắc, đường nét, âm thanh cụ thể. Điệp ngữ, câu hỏi tu từ, nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa -> tác giả đã diễn tả thấm thía nỗi nhớ tiếc da diết, khôn nguôi của con hổ về một thời vàng son, oanh liệt, huy hoàng. - Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? -> Câu thơ như một lời than thống thiết bộc lộ sự nuối tiếc cuộc sống tự do gắn liền với tâm trạng tuyệt vọng của con hổ. => Mượn lời con hổ trong vườn bách thú, tác giả đã thể hiện tâm sự của mình và cũng chính là tâm sự của người dân Việt Nam đương thời. Vì họ đang sống trong cảnh nô lệ, bị nhục nhằn tù hãm, trong họ cũng trào dâng nỗi căm hờn và tiếc nhớ thời oanh liệt với những chiến công vẻ vang trong lịch sử. Lời con hổ như chính tiếng lòng sâu kín của họ.
3. Giấc mộng ngàn của hổ - Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ! Nơi thênh thang ta vùng vẫy Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớn Để hồn ta phảng phất được gần ngươi. -> Đoạn thơ thể hiện khát vọng được giải phóng, khát vọng tự do, tâm sự nhớ rừng. - Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! -> Câu kết bài là tiếng vang sâu thẳm của nỗi nhớ rừng, của nỗi lòng yêu nước thiết tha thầm kín, của tấm lòng thủy chung với giống nòi, non nước. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật: - Bút pháp lãng mạn, cảm hứng lãng mạn. - Xây dựng hình ảnh thơ mang ý nghĩa biểu tượng (con hổ và tâm sự của con hổ). - Từ ngữ gợi hình gợi cảm. - Ngôn ngữ nhạc điệu phong phú. - Kết hợp nhiều biện pháp nghệ thuật: nhân hóa, ẩn dụ, đối lập, điệp từ, câu hỏi tu từ… 2. Nội dung: - Mượn lời con hổ ở vườn bách thú, bài thơ diễn tả nỗi chán ghét thực tại tầm thường, tù túng và niềm khao khát tự do mãnh liệt. Bài thơ còn thể hiện lòng yêu nước thầm kín của người dân mất nước. * Ghi nhớ/ SGK |
|