ngữ văn 8 kì 1

        Hoạt động của GV - HS

Nội dung cần đạt

1/ Ổn định tổ chức 

2/ Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh 

3/ Bài mới

- PTHĐ: HS làm việc cá nhân

- HS trả lời, nhận xét, bổ sung

- Sản phẩm: trả lời bằng miệng

+ GV chiếu câu hỏi yêu cầu HS trả lời

  Câu chuyện “ Dê đen và dê trắng” được kể như sau:

 a. Dê đen và dê trắng cùng đi qua một chiếc cầu hẹp. Dê đen đi từ đằng này lại. Chúng húc nhau. Chẳng con nào chịu nhường con nào. Dê trắng đi từ đằng kia sang. Con nào cũng muốn tranh sang trước. Cả hai con lăn tòm xuống suối.

b. Dê đen và dê trắng cùng đi qua một chiếc cầu hẹp. Dê đen đi từ đằng này lại . Dê trắng đi từ đằng kia sang. Cảnh Hương Sơn rất đẹp. Tiếng giọt gianh đổ ồ ồ. Con nào cũng muốn tranh sang trước. Chúng húc nhau. Cả hai con lăn tòm xuống suối.

+ Theo em các chi tiết chính của câu chuyện có đảm bảo không?  ở mỗi cách kể có điểm nào không chấp nhận được?

GV:  Đó chính là tính thống nhất về chủ đề của văn bản.

+ Hai cách kể trên đều không được chấp nhận vì các chi tiết chính được đảm bảo song VB sắp xếp lộn xộn, không hợp lí. VB có những câu không liên quan gì đến đề  tài câu chuyện.

        HĐ của GV -HS

Nội dung cần đạt

 Tìm hiểu chủ đề

MĐ: HS biết thế nào là chủ đề của văn bản?

* Giao NV:

GV cho HS nhớ lại văn bản "Tôi đi học" và cho biết: 

+ Văn bản đó miêu tả những việc đang xảy ra (hiện tại) hay đã xảy ra (hồi ức, kỷ niệm).

+Tác giả viết văn bản này nhằm mục đích gì?

+  Tác giả nhớ lại những kỷ niệm sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình? sự hồi tưởng ấy gợi lên những ấn tượng gì trong lòng tác giả?

+ Hãy cho biết đối tượng chính mà văn bản "tôi đi học" biểu đạt là ai?(HSY)

+ Vấn đề chính mà văn bản "Tôi đi học" biểu đạt là gì?

+  Như vậy, đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt gọi là chủ đề của văn bản. Vậy thế nào là chủ đề của văn bản?

+ Hãy phát biểu chủ đề của văn bản "Tôi đi học"?

PTHĐ: HS làm việc cá nhân

- HS trình bày và nhận xét.

- Sản phẩm: trả lời bằng miệng 

GV quan sát, hỗ trợ. Nhận xét, cách trình bày sản phẩm cá nhân.

* Tìm hiểu tính thống nhất về chủ đề

 GV cho Hs thảo luận (thời gian: 5 phút)- HS làm việc chung.  Sa u đó gọi đại diện trình bày. HS trình bày và nhận xét lẫn nhau.

- Sản phẩm: trả lời bằng miệng

?  Căn cứ vào đâu em biết văn bản "Tôi đi học" nói lên những kỷ niệm của tác giả về buổi tựu trường đầu tiên? (Chú ý tới nhan đề, các từ ngữ, các câu trong văn bản viết về những kỷ niệm buổi tựu trường đầu tiên)?

* Theo dõi hs hoạt động, chủ động phát hiện những khó khăn, đưa ra định hướng khái quát để hs giải quyết các nhiệm vụ trên.

* GV đánh giá các ý kiến trao đổi và chính xác hóa kiến thức.

Gv nhận xét, bổ sung, chốt ý chiểu slile

* GVN: cá nhân

+  Hãy chỉ ra sự thay đổi tâm trạng về cùng một sự vật sự việc trước và trong buổi tựu trường.

GV: Đây là những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng nhân vật “tôi”  ở buổi tựu trường đầu tiên. Các chi tiết, phương tiện ngôn từ trong văn bản đều tập trung khắc họa, tô đậm cảm giác này.

+  Từ việc phân tích trên, hãy cho biết: Thế nào là tính thống nhất về chủ đề của văn bản? làm thế nào để đảm bảo tính thống nhất đó? Tính thống nhất này được thể hiện ở các phương diện nào?

+  Như vậy văn bản chỉ có tính thống nhất về chủ đề khi nào?

* Theo dõi hs hoạt động, chủ động phát hiện những khó khăn, đưa ra định hướng khái quát để hs giải quyết các nhiệm vụ trên.

* GV đánh giá các ý kiến trao đổi và chính xác hóa kiến thức.

Gv nhận xét, bổ sung, chốt ý. 

I/ Chủ đề của văn bản

-Văn bản đó miêu tả những việc đã xảy ra (hồi ức, kỷ niệm).

- Tác giả viết văn bản này nhằm mục đích miêu tả những việc đã xảy ra, đó là những hồi tưởng của tác giả về ngày đầu tiên đi học. Để phát biểu ý kiến và bộc lộ cảm xúc của mình về một kỷ niệm sâu sắc từ thuở thiếu thời.

- Trong truyện ngắn "Tôi đi học" nhà văn đã hồi tưởng lại những kỷ niệm sâu sắc nhất trong thuở thiếu thời của mình, đó là kỷ niệm về ngày đầu tiên đi học với biết bao rụt rè, mới lạ, xen lẫn bỡ ngỡ. trong đó đáng nhớ nhất là những cảm giác của nhân vật "tôi" khi cùng mẹ đi trên đường tới trường, khi nghe ông đốc gọi tên và khi phải rời bàn tay mẹ để cùng các bạn đi vào lớp.

Sự hồi tưởng ấy gợi lên trong lòng nhà văn cảm giác "nao nức", "tưng bừng rộn rã" với "những kỷ niệm mơn man" khi "mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường". Đó là cảm giác lặp đi lặp lại mỗi khi tác giả hồi tưởng lại.

- Là nhân vật "tôi".

- Vấn đề chính mà văn bản biểu đạt là: Một kỷ niệm đáng nhớ nhất trong cuộc đời của nhân vật "tôi" – ngày đầu tiên đi học – với những dòng suy nghĩ, cảm giác trong trẻo, ngây thơ. Đó là ngày đầu tiên đi học với biết bao rụt rè, mới lạ xen lẫn với những bỡ ngỡ, lúng túng mà nao nức, tưng bừng rộn rã với "những kỷ niệm mơn man" – một kỷ niệm sâu sắc nhất từ thuở thiếu thời.

- Văn bản "Tôi đi học" kể về một kỷ niệm đẹp đẽ nhất của nhân vật "tôi" - đó là kỷ niệm về buổi đầu tiên tựu trường – ngày đầu tiên đi học – với những dòng suy nghĩ, cảm giác trong trẻo, ngây thơ, những cảm giác tâm trạng hăm hở, háo hức, bỡ ngỡ, rụt rè, chơ vơ lúng túng, những kỷ niệm mơn man – một kỷ niệm sâu sắc nhất từ thuở thiếu thời.

- Đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt gọi là chủ đề của văn bản. 

II/ Tính thống nhất về chủ đề của văn bản

- Sở dĩ nói văn bản "Tôi đi học" nói lên những kỷ niệm của tác giả về buổi đầu tiên đến trường vì nhan đề của văn bản, các từ ngữ và các câu văn trong văn bản đều tập trung viết về những kỷ niệm ngày đầu tiên đến trường của nhân vật "tôi":

+ Nhan đề: Tôi đi học.

+ Các từ ngữ: Những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường; lần đầu tiên đến trường, đi học, hai quyển vở mới.

+ Các câu văn: 

"Hôm nay tôi đi học"

"Hằng năm, cứ vào cuối thu … lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường"

"Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy …"

"Hai quyển vở mới trên tay tôi bắt đầu thấy nặng"

"Tôi bặm tay ghì thật chặt, nhưng một quyển vở cũng xệch ra và chúi đầu chúi xuống đất"

PTHĐ: HS làm việc cá nhân

- HS trình bày và nhận xét.

- Sản phẩm: trả lời bằng miệng

* Trên đường đi

+ Về con đường: quen - > lạ

+ Hành vi: Nô đùa -> học trò thực sự

* Trên sân trường:

+ Ngôi trường cao ráo, sạch sẽ -> trang nghiêm

+ Cảm giác bỡ ngỡ,lúng túng

* Trong lớp học: cảm thấy xa mẹ,nhớ mẹ

- Tính thống nhất về chủ đề của văn bản là sự nhất quán về ý đồ, ý kiến, cảm xúc của tác giả được thể hiện trong văn bản.

- Tính thống nhất này thể hiện ở những phương diện:

+ Hình thức: Nhan đề của văn bản

+ Nội dung: Mạch lạc (quan hệ giữa các phần của văn bản), từ ngữ, chi tiết (tập trung làm rõ ý đồ, ý kiến, cảm xúc).

+ Đối tượng: xoay quanh nhân vật "tôi".

+ Văn bản chỉ có tính thống nhất về chủ đề khi chỉ biểu đạt chủ đề đã xác định, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác.

+ Để viết hoặc hiểu một văn bản cần xác định chủ đề được thể hiện ở: nhan đề, đề mục, trong quan hệ giữa các phần của văn bản và các từ ngữ then chốt thường lặp đi lặp lại.