I. Thông tin về tác giả – tác phẩm
1. Tác giả: Nguyễn Quang Sáng
– Tên thật: Nguyễn Quang Sáng (bút danh: Nguyễn Sáng)
– Sinh năm 1932, mất năm 2014
– Quê quán: huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang
– Nguyễn Quang Sáng là nhà văn trưởng thành qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ
– Nguyễn Quang Sáng bắt đầu sự nghiệp viết từ những năm 1952 và thử sức trên nhiều thể loại khác nhau như: truyện vừa, truyện ngắn, kí, tiểu thuyết,…
Tiểu sử và sự nghiệp sáng tác của nhà văn Nguyễn Quang Sáng:
Năm 1946, Nguyễn Quang Sáng xung phong vào bộ đội, phụ trách liên lạc viên cho đơn vị. Đến năm 1948, ông được đơn vị cho đi học thêm văn hóa tại Trường trung học kháng chiến Nguyễn Văn Tố. Năm 1950, ông quay về công tác tại Phòng Chính trị Bộ Tư lệnh tại phân khu miền Tây Nam Bộ, giữ vị trí cán bộ nghiên cứu tôn giáo.
Năm 1955, ông theo đơn vị ra Bắc tập kết, chuyển ngành với quân hàm Chuẩn úy, về làm cán bộ Phòng Văn nghệ Đài Tiếng nói Việt Nam. Từ năm 1958, ông công tác tại Hội Nhà văn Việt Nam, chịu trách nhiệm biên tập báo Văn nghệ. Năm 1966, ông tham gia chiến đấu tại chiến trường miền Nam, là cán bộ sáng tác của Hội Văn nghệ Giải phóng. Năm 1972, ông trở về Hà Nội và tiếp tục làm việc tại Hội Nhà văn.
Sau ngày đất nước thống nhất, ông trở về TP HCM giữ chức Tổng Thư ký Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh trong suốt 3 khóa.
Năm 2000, Nguyễn Quang Sáng từng đoạt Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật
Ngoài ra, ông còn được biết nhiều với vai trò tác giả và biên kịch của hai tác phẩm nổi tiếng là truyện ngắn Chiếc lược ngà và phim điện ảnh Cánh đồng hoang.
Sáng tác của Nguyễn Quang Sáng đa dạng với thể loại khác nhau. Một số tập truyện ngắn tiêu biểu của ông bao gồm: Con chim vàng; Người quê hương; Người con đi xa; Chiếc lược ngà,… Trong thể loại tiểu thuyết, ông có các tác phẩm như: Đất lửa, Mùa gió chướng, Dòng sông thơ ấu
Ngoài ra ông còn có những sáng tác thuộc thể loại văn xuôi, kịch bản phim vô cùng nổi tiếng.
Phong cách sáng tác của Nguyễn Quang Sáng:
Giọng văn trong các tác phẩm của Nguyễn Quang Sáng thường hùng hồn, khí phách giống như tính cách đặc trưng của những người con Nam Bộ. Ông thường sử dụng những tên gọi đời thường để gán cho nhân vật trong các tác phẩm của mình, giúp tạo nên sự gần gũi, giản dị.
Tác phẩm của ông thường gắn liền với con người và cảnh vật xung quanh cuộc sống của ông. Sự bi tráng kết hợp với tình huống truyện kịch tính, giàu chất thơ, cùng với đó là nhân vật mang nét anh hùng đã tạo nên những nét riêng biệt trong những tác phẩm của Nguyễn Quang Sáng
2. Tác phẩm Chiếc lược ngà
a. Hoàn cảnh sáng tác Chiếc lược ngà
– “Chiếc lược ngà” được in trong tập truyện ngắn cùng tên, được viết vào năm 1966 tại chiến trường Nam Bộ. Đây là thời kỳ cuộc kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra hết sức ác liệt.
b. Ý nghĩa nhan đề Chiếc lược ngà
“Chiếc lược ngà” là hình ảnh trung tâm của tác phẩm, góp phần làm nổi bật câu chuyện cảm động về tình cha con trong giai đoạn chiến tranh.
Hình ảnh “Chiếc lược ngà” mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, giúp thể hiện chủ đề của tác phẩm:
– Đối với bé Thu, chiếc lược ngà là món quà đầu tiên và cũng là kỷ vật cuối cùng của người cha, mang theo đó là ước mơ, là tình cảm yêu thương của người cha dành cho con gái của mình
– Đối với ông Sáu, chiếc lược ngà là một món quà ông tự tay làm để dành tặng con gái, là một vật quý giá và thiêng liêng. Bởi lẽ nó chứa đựng hình bóng cô con gái, nó giúp ông gửi gắm nỗi nhớ, tình thương của ông tới cô con gái bé bỏng.
– Đối với bác Ba, chiếc lược ngà là vật trao gửi thiêng liêng giữa hai người đồng đội trên chiến trường
▶ Nhan đề không chỉ thể hiện tình cảm cha con thắm thiết giữa ông Sáu và bé Thu mà còn là nỗi cảm thông, thấu hiểu của tác giả trước những đau thương, mất mát do chiến tranh gây ra cho biết bao gia đình Việt Nam. Những mất mát không chỉ về khoảng cách mà còn là tình cảm này chính là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh tàn khốc của cuộc kháng chiến chống Mỹ diễn ra tại Nam Bộ
c. Bố cục bài Chiếc lược ngà
– Phần 1: từ đoạn đầu đến “..chị cũng không muốn bắt nó về”: Bé Thu không nhận ra ông Sáu là ba trong khoảng thời gian ông Sáu về thăm nhà
– Phần 2: từ đoạn tiếp theo đến “…vừa nói vừa từ từ tuột xuống”: Bé Thu nhận ra ba trong ngày cuối ông Sáu ở nhà và cuộc chia tay giữa hai cha con
– Phần 3: đoạn còn lại: Chiếc lược ngà và sự hy sinh của ông Sáu trên chiến trường
II. Tóm tắt Chiếc lược ngà
Ông Sáu thanh gia kháng chiến từ khi con gái còn rất nhỏ. Trong suốt những năm tháng chiến đấu đầy khó khăn gian khổ ở chiến trường, không lúc nào ông Sáu nguôi ngoai nỗi nhớ về con gái mà ông chỉ