Giáo án Cây tre Việt Nam - Thép Mới

Tiết 102: Văn bản:

    CÂY TRE VIỆT NAM (Tiết 1)

(Thép Mới)

š›œš&›œš›

 

I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:

1. Kiến thức: Giúp HS:

- Hiểu và cảm nhận được giá trị, sự gắn bó của tre với cuộc sống của dân tộc Việt Nam, trở thành biểu tượng của Việt Nam.

- Biết được các đặc điểm nghệ thuật của kí: giàu hình ảnh, chi tiết kết hợp với miêu tả, bình luận, lời văn giàu nhịp điệu.

2. Kĩ năng: Rèn luyện cho HS kỹ năng:

- Đọc diễn cảm và sáng tạo bài văn xuôi giàu chất thơ bằng sự chuyển dịch giọng đọc phù hợp.

- Đọc hiểu văn bản kí hiện đại có yếu tố miêu tả và biểu cảm.

- Nhận ra phương thức biểu đạt: miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận.

- Nhận biết và phân tích được tác dụng của phép so sánh, nhân hóa, ẩn dụ...

3. Thái độ: Bồi dưỡng cho HS:

- Tình cảm yêu mến với thiên nhiên, con người quê hương, đất nước.

4. Định hướng phát triển năng lực:

- Năng lực chung: Tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo, cảm thụ văn học.

- Năng lực chuyên biệt:

+ Nhận biết và phân tích được các biện pháp nghệ thuật cùng tác dụng của chúng.

+ Nhận biết các phương thức biểu đạt được sử dụng trong bài.

+ Từ hình tượng cây tre có trong văn bản, HS hiểu và cảm nhận thêm về con người, về đất nước Việt Nam.

+ Cảm thụ văn bản văn học, biết liên hệ với các văn bản có cùng một đối tượng hướng đến (cây tre).

II. CHUẨN BỊ:

1. Giáo viên:

- Giáo án, tranh ảnh, video minh họa, trò chơi khởi động..

- Các tác phẩm viết về tre trong văn học Việt Nam hoặc thế giới (nếu có).

2. Học sinh:

- Học bài cũ, soạn bài mới theo nhắc nhở của giáo viên từ tiết trước.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:

1/ Ổn định tổ chức: (1’)

Ngày dạy

Lớp

Sĩ số

HS vắng

 

 

 

 

    2/ Kiểm tra bài cũ: (Kết hợp trong phần khởi động)

    3/ Bài mới : (43’)

A - Hoạt động Khởi động:

- Mục tiêu: Giúp học sinh nắm được một số nét khái quát của bài học đó là nhận biết được đối tượng chính của văn bản, đưa học sinh vào tìm hiểu nội dung bài học, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

- Phương pháp: Trò chơi; đàm thoại.

- Kĩ thuật: động não.

- Năng lực: giao tiếp; sử dụng ngôn ngữ; tư duy; giải quyết vấn đề và sáng tạo.

- Phẩm chất: tự chủ; trách nhiệm.

- Thời gian: 5 phút.

- Tổ chức hoạt động: 

+ GV chuẩn bị: Đưa ra hệ thống các ô chữ gồm: 6 hàng ngang, 1 hàng dọc. Mỗi ô chữ hàng ngang là một nội dung kiến thức HS đã học có kèm theo câu hỏi gợi ý. Trả lời đúng các câu hỏi hàng ngang sẽ thu được một từ khóa hàng dọc, HS tìm và sắp xếp từ ngữ để có được từ khóa hàng dọc.

+ Luật chơi: GV gọi 1 HS bất kì, HS suy nghĩ và đưa ra câu trả lời trong vòng 10 giây. Bạn trả lời đúng nhận được 1 phần quà bí mật, sai phải nhường quyền trả lời cho bạn khác.

HS tìm được ô hàng dọc (chìa khóa) nhận được 1 phần quà đặc biệt. HS có thể lựa chọn trả lời câu hàng dọc bất kì lúc nào.

- Dự kiến sản phẩm: 

 

 

 

Đ

Ê

M

N

A

Y

B

Á

C

K

H

Ô

N

G

N

G

Ủ

 

 

 

 

 

 

 

 

C

Ô

T

Ô

 

 

 

 

B

Ứ

C

T

R

A

N

H

C

Ủ

A

E

M

G

Á

I

T

Ô

I

N

G

U

Y

Ễ

N

S

E

N

 

 

 

 

 

Á

O

N

Â

U

 

 

 

 

 

 

 

 

T

Ố

H

Ữ

U

 

 

1.    Tên một tác phẩm viết về Bác của nhà thơ Minh Huệ?

2.    Tên một quần đảo gồm nhiều đảo nhỏ trong vịnh Bái Tử Long (thuộc vịnh Bắc Bộ, cách địa phận Quảng Ninh khoảng 100km) cũng là tên một văn bản kí em đã học.

3.    Câu chuyện kể về người anh trai và cô em gái có tài năng hội họa.

4.    Tên khai sinh của nhà văn Tô Hoài.

5.    Hoàn thành câu thơ sau:

“………. cùng với áo xanh,

Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.”

6.    Tác giả của bài thơ “Lượm”.

7.    Từ khóa: Tên một loài cây gắn bó lâu đời với người nông dân và nhân dân Việt Nam.

    Sau khi HS tìm ra từ khóa: “cây tre”, GV sẽ gợi dẫn vào bài: Mỗi dân tộc, mỗi quốc gia đều chọn cho mình một loài cây hay một loài hoa để làm biểu tượng: Đất nước Cu Ba với hình ảnh cây mía, nước Nga với những hàng bạch dương, hay Nhật Bản với sắc hoa anh đào… Còn Việt Nam ta, từ lâu đã chọn cây tre làm biểu tượng cho tâm hồn, khí phách, tinh hoa của dân tộc. Tre hóa thân thành thế giới văn hóa, in hình bóng đậm đà vào thi ca, nhạc họa, và cả tâm thức con người Việt Nam. Bởi thế mà nhà văn Thép Mới đã dành những lời tốt đẹp nhất để viết về tre qua văn bản: “Cây tre Việt Nam”.

 

 

B - Hoạt động hình thành kiến thức:

 

HOẠT ĐỘNG

HÌNH THỨC TỔ CHỨC

NỘI DUNG

   * Hoạt động 1: Tìm hiểu chung. - Mục tiêu: HS biết được những nét khái quát về tác giả và tác phẩm.

- Phương pháp: phát vấn trực tiếp; sử dụng phiếu học tập.

- Kĩ thuật: hỏi và trả lời.

- Năng lực: đọc hiểu; sử dụng ngôn ngữ.

- Phẩm chất: Tự chủ; trách nhiệm.

- Thời gian: 08 phút.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      * Hoạt động 2: Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam. - Mục tiêu: HS biết được vị trí của cây tre trong tâm hồn người Việt, những vẻ đẹp của cây tre.

- Phương pháp: nêu vấn đề; đàm thoại; phát vấn trực tiếp.

- Kĩ thuật: động não.

- Năng lực: đọc hiểu; sử dụng ngôn ngữ; giải quyết vấn đề; cảm thụ thẩm mỹ.

- Phẩm chất: Tự chủ; trách nhiệm; sống yêu thương.

- Thời gian:  09 phút.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

* Hoạt động 3: Tre gắn bó với con người trong cuộc sống và trong lao động. - Mục tiêu: HS biết được sự gắn bó, sát cánh của cây tre với con người Việt Nam trong cuộc sống hàng ngày và trong lao động.

- Phương pháp: nêu vấn đề; thảo luận.

- Kĩ thuật: động não; phòng tranh.

- Năng lực: giải quyết vấn đề; hợp tác; đọc hiểu; cảm thụ thẩm mỹ.

- Phẩm chất: Tự chủ; trách nhiệm; yêu quý cây tre, thiên nhiên.

- Thời gian: 13 phút.

 

   

* GV gọi HS đọc chú thích (*) SGK/Tr.98: Nêu hiểu biết của em về tác giả Thép Mới thông qua các yêu cầu sau:

- Tên:

- Năm sinh – năm mất:

- Quê quán:

- Sự nghiệp sáng tác:

- HS trả lời câu hỏi; HS khác nhận xét, bổ sung. GV nhận xét, chốt ý.

(*) GV bổ sung:

- Thép Mới tên thật là Hà Văn Lộc, sinh năm 1925. Ông là nhà báo xuất sắc và đồng thời là nhà văn Việt Nam với các bút danh khác: Phượng Kim, Hồng Châu, Ánh Hồng.

- Trước năm 1945, Thép Mới giác ngộ cách mạng, tham gia viết tờ Tự Trị của phong trào sinh viên yêu nước chống Nhật, sau Cách mạng Tháng Tám, ông công tác ở các tờ báo của Ðảng như Cờ giải phóng (1945 - 1946), Sự thật (1946 - 1951) và Nhân Dân (1951) cho đến khi xuôi tay vào năm 1991.

 (*) GV cho HS xem chân dung Thép Mới, các tác phẩm của ông.

- Về sự nghiệp: Tác phẩm đã xuất bản: Cây tre Việt Nam (thuyết minh phim 1955), Hiên ngang Cu-ba (Bút ký 1962), Nguyễn Ái Quốc đến Lê-nin (thuyết minh phim 1980), Ðiện Biên Phủ - một danh từ Việt Nam (bút ký 1965), Trường Sơn hùng tráng (bút ký 1967), Ðường về Tổ quốc (thuyết minh phim 1981).

? Nêu xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác của văn bản Cây tre Việt Nam?

- HS trả lời câu hỏi; HS khác nhận xét, bổ sung. GV nhận xét, chốt ý.

 

(*) GV cung cấp thêm thông tin:

Năm 1955, một đoàn điện ảnh của Ba Lan đã đến nước ta để làm một cuốn phim tư liệu về cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ và hào hùng của nhân dân Việt Nam. Trọng tâm của cuốn phim ấy là tìm hiểu, giới thiệu hình ảnh Việt Nam, một đất nước tươi đẹp với những con người ngoan cường tới bạn bè thế giới. Nhà văn Thép Mới trực tiếp tham gia viết lời bình cho bộ phim và cây tre bình dị, gần gũi đã được lựa chọn làm biểu tượng cho sức sống của dân tộc Việt Nam.

 

(*) GV hướng dẫn cách đọc: Đối với văn bản này các em cần đọc với giọng trầm lắng, suy tư ở đoạn đầu, lúc sau thì ngọt ngào, dịu dàng, khi thì khẩn trương, sôi nổi, lúc thì phấn khởi, hân hoan, thủ thỉ, tâm tình.

(*) GV đọc mẫu sau đó gọi HS lần lượt đọc cho đến hết. GV nhận xét.

(*) GV tổ chức hoạt động nhanh: giải thích các từ khó: Các chú thích:1, 4, 5, 7, 8, 10.

 

? Văn bản Cây tre Việt Nam được sáng tác theo thể loại nào?

 

? Em hãy xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản?

 

- HS trả lời.

 

? HS lựa chọn câu phù hợp nhất với chủ đề của văn bản.

 

- HS trả lời.

 

- GV khái quát, nêu đại ý

: Cây tre là người bạn thân của nhân dân Việt Nam, có mặt ở khắp nơi, gắn bó lâu đời và giúp ích con người trong đời sống hàng ngày, trong lao động sản xuất, trong chiến đấu trong quá khứ, hiện tại và cả tương lai. (Cây tre đã trở thành biểu tượng của đất nước và dân tộc Việt Nam).

 

? Từ đại ý này, em hãy quan sát câu hỏi (b) – SGK/Tr.91 và tiến hành nối các đoạn (cột A) với các nội dung (cột B) để chia bố cục và nội dung của văn bản.

 

- HS trả lời; HS khác nhận xét, bổ sung. GV nhận xét, chốt ý.

 

 

A

 

 

B

 

Đoạn 1

(d)

Đoạn 2

(c)

Đoạn 3

(a)

Đoạn 4

(b)

 

- Đoạn 1 (từ đầu đến “…chí khí như người.”): Giới thiệu chung về cây tre VN.

- Đoạn 2 (tiếp theo đến “…chung thuỷ.”): Tre gắn bó với con người trong cuộc sống, lao động, sản xuất.

+ Đoạn 3 (tiếp theo đến “…tre, anh hùng chiến đấu.”): Tre sát cánh với con người trong cuộc chiến đấu bảo vệ quê hương, đất nước.

+ Đoạn 4 (còn lại): Tre vẫn là bạn đồng hành của dân tộc ta trong hiện tại và tương lai.

 (*) GV chuyển ý: Để cảm nhận được giá trị nhiều mặt của tre, phẩm chất của tre như thế nào, chúng ta cùng đi vào tìm hiểu văn bản. Trước hết, ta hãy xem nhà văn Thép Mới giới thiệu cây tre Viêt Nam như thế nào, các em hãy chú ý vào đoạn 1.

 

 

? Mở đầu văn bản, cây tre Việt Nam được tác giả Thép Mới giới thiệu như thế nào?

- HS trả lời.

? Tác giả đã dùng biện pháp nghệ thuật gì để giới thiệu cây tre trong lời văn mở đầu này? Tác dụng của các biện pháp NT đó?

 

? Tác giả gọi tre là người bạn thân. Em có suy nghĩ gì về cách gọi này?

- HS trả lời: Đây là cách gọi rất đúng vì tre gần gũi, gắn bó, thân thuộc với đời sống của nhân dân VN. Không chỉ vậy, cây tre còn mang trong mình những đặc điểm, tính chất, những vẻ đẹp rất gần với con người Việt.

 

- HS quan sát phần tiếp theo của đoạn 1:

- GV sử dụng kĩ thuật hỏi đáp.

? Chỉ ra những chi tiết, hình ảnh về cây tre?

?Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật gì để nói về cây tre?

? Từ loại nào đã được sử dụng để khắc họa hình ảnh, chi tiết của cây tre.

- HS trả lời.

Những chi tiết, hình ảnh về cây tre.

 

Phẩm chất của tre.

Nghệ thuật được sử dụng.

- Thân thuộc; phổ biến khắp nơi.

- Vào đâu tre cũng sống, ở đâu tre cũng xanh tốt.

- Mầm non măng mọc thẳng.

- Dáng mộc mạc, màu tre tươi nhũn nhặn.

- Cứng cáp, dẻo dai, vững chắc.

- Thanh cao, giản dị, chí khí như người.

- Sức sống mãnh liệt.

 

 

 

 

 

- Giản dị, khiêm nhường.

- Thẳng thắn, kiên cường, thủy chung, bất khuất.

- Sử dụng nhiều tính từ.

- BPTT: so sánh; nhân hóa, liệt kê..

 

 

 

? Từ đó, em có suy nghĩ gì về hình ảnh của cây tre Việt Nam?

- Tất cả những phẩm chất cao quí ấy của cây tre cũng giống, cũng gần gũi biết bao với những phẩm chất và tính cách của nhân dân VN đó là đức tính thanh cao, giản dị, bền bỉ.

(*) GV bình và chuyển ý.

 

(*) GV tổ chức hoạt động nhóm lớn (6 nhóm – 4 phút): Quan sát đoạn 2 và hoàn thành sơ đồ: Sự gắn bó của tre với con người Việt Nam trong cuộc sống hàng ngày và lao động:

Tre gắn bó với đời sống con người

                           ↓             

Trong cuộc sống hàng ngày

và trong lao động

……………………………………..

……………………………………..

……………………………………..

………………………………………

             ↓

Tre, anh hùng lao động!

- HS hoạt động nhóm trong thời gian quy định; GV quan sát và giúp đỡ HS (nếu cần). Hết thời gian các nhóm treo bảng.

- HS nhận xét, GV bổ sung, chốt kiến thức.

+ Lọt lòng: nằm trong nôi tre.

+ Ấu thơ: chơi cùng tre.

+ Thanh xuân: nỉ non dưới bóng tre.

+ Nhắm mắt xuôi tay: nằm trên chiếc giường tre.

 

? Tác giả đã sử dụng BPNT gì để thể hiện sự gắn bó của tre đối với con người trong lao động, sản xuất và sinh hoạt?

(*) GV bình: Một chiều dài lịch sử dân tộc, con người vẫn luôn có tre bên cạnh, sống chết có nhau, chung thủy…

 

I. Tìm hiểu chung.

1. Tác giả:

 

 

- Thép Mới (1925 - 1991),  tên khai sinh là Hà Văn Lộc.

- Quê ở quận Tây Hồ - Hà Nội, sinh ở thành phố Nam Định.

- Ngoài báo chí, Thép Mới còn viết nhiều bút kí, thuyết minh phim.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Tác phẩm:

a. Hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ:

 - Viết năm 1955, là lời bình cho bộ phim cùng tên của nhà điện ảnh Ba Lan.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

b. Đọc – tìm hiểu chú thích.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

c. Thể loại và phương thức biểu đạt:

- Thể loại: Bút kí.

- PTBĐ chính: thuyết minh.

d. Bố cục: 4 đoạn.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II. Phân tích.

1. Giới thiệu chung về cây tre Việt Nam.

- Tre là người bạn thân của nông dân Việt Nam, bạn thân của nhân dân Việt Nam.

- Biện pháp NT: Điệp ngữ: “bạn thân”.

ó Tác dụng: xác lập mối quan hệ giữa tre với người, đó là mối quan hệ gắn bó lâu đời và bền chặt.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- Tre hội tụ những phẩm chất của con người Việt Nam: thanh cao, giản dị, thủy chung, bất khuất, kiên cường…

 

 

2. Tre gắn bó với con người trong cuộc sống và trong lao động.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-        - Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn..

- Dưới bóng tre, người dân:

+ giữ gìn nền văn hóa lâu đời.

+ dựng nhà cửa, khai hoang.

- Tre ăn ở với người đời đời kiếp kiếp; giúp người trăm nghìn việc.

- Tre là cánh tay của con người.

-Tre là người nhà.

-Tre là niềm vui: từ thuở còn thơ đến khi nhắm mắt.

- Nghệ thuật:

+ Nhân hóa; so sánh; điệp từ;…

+ Xen thơ vào lời văn, tạo nhịp, nhạc tính cho lời văn.

ó Tác dụng:

- Tre gắn bó với người đời đời, kiếp kiếp.

- Lời văn dễ nghe, dễ nhớ.

- Thể hiện cảm xúc tha thiết, yêu quý của người đối với tre.

=> Tre, anh hùng lao động!

C - Hoạt động luyện tập:

- Mục tiêu: Giúp học sinh khắc sâu được những kiến thức liên quan đến vẻ đẹp phẩm chất; vị trí, vai trò của cây tre trong lòng người dân Việt Nam.

- Phương pháp: Trò chơi: Nhìn tranh đoán chữ.

- Năng lực: Sử dụng ngôn ngữ; giải quyết vấn đề.

- Kĩ thuật: động não.

- Phẩm chất: Tự chủ; trách nhiệm.

- Thời gian: 3 phút.

- Tổ chức hoạt động: 

+ GV chiếu tranh ảnh lên bảng chiếu; HS suy nghĩ và tìm ra câu thơ; ca dao; tên bài hát; tên truyện… tương ứng với hình ảnh đó. (Tất cả những câu thơ, ca dao, bài hát.. đều có liên quan đến cây tre).

+ HS trả lời đúng, GV đề nghị cả lớp vỗ tay khen ngợi.

 

 

Tranh 1: Tre già măng mọc.

+

Tranh 2:

Lạt này gói bánh chưng xanh,

Cho mai lấy trúc, cho anh lấy nàng…

 

 

 

Tranh 3: Truyền thuyết: Thánh Gióng.

 

 

Tranh 4: Cổ tích: Cây tre trăm đốt.

D - Hoạt động vận dụng:

- Mục tiêu: Giúp học sinh vận dụng được các kiến thức về tre trong đời sống.

- Phương pháp: vấn đáp; trực quan.

- Kĩ thuật: hỏi và trả lời.

- Năng lực: Sử dụng ngôn ngữ; giải quyết vấn đề; hợp tác.

- Phẩm chất: Tự chủ; trách nhiệm; sống yêu thương.

- Thời gian: 2 phút.

- Tổ chức hoạt động: 

? Trong đời sống hằng ngày, em còn thấy những vật dụng gì được làm từ tre?

(Tăm, đũa, rổ, rá, nong, nia, giỏ…)

HS tìm hiểu thêm về nghề mây tre đan – một nghề thủ công truyền thống của nước ta qua các kênh thông tin như sách, báo, truyền hình, tranh ảnh trực quan…

E - Hoạt động tìm tòi, mở rộng:

- Mục tiêu: Giúp học sinh mở rộng được vốn văn chương, ngôn từ ngoài SGK và chuẩn bị trước bài về nhà.

- Phương pháp: Nêu vấn đề.

- Năng lực: giải quyết vấn đề.

- Phẩm chất: Tự chủ; trách nhiệm; sống yêu thương.

- Thời gian: 1 phút.

- Tổ chức hoạt động: 

+ GV yêu cầu HS tìm đọc thêm các câu thơ, ca dao, tục ngữ, những câu chuyện.. có hình ảnh cây tre.

+ Nếu phải giới thiệu cho du khách nước ngoài hoặc những người chưa biết về cây tre Việt Nam em sẽ nói những gì? Lập dàn ý, ghi lại những ý chính và tập nói cho bạn bè hoặc những người thân trong gia đình cùng nghe.

HS suy nghĩ, gạch nhanh các ý và tiến hành luyện nói nhanh trước lớp.

4. Hướng dẫn về nhà: (1’)

- Học bài cũ và chuẩn bị bài: “Cây tre Việt Nam” – tiết 2.

 

Không thẻ bỏ qua các nhóm để nhận nhiều tài liệu hay 1. Ngữ văn THPT 2. Giáo viên tiếng anh THCS 3. Giáo viên lịch sử 4. Giáo viên hóa học 5. Giáo viên Toán THCS 6. Giáo viên tiểu học 7. Giáo viên ngữ văn THCS 8. Giáo viên tiếng anh tiểu học 9. Giáo viên vật lí Để tải trọn bộ chỉ với 50k, vui lòng liên hệ qua Zalo 0898666919 hoặc Fb: Hương Trần