Giáo án ôn thi vào 10 môn Ngữ Văn

CHUYÊN ĐỀ 1

THƠ HIỆN ĐẠI VIỆT NAM SAU CÁCH MẠNG THÁNG TÁM - 1945

Chủ đề 1: Tình yêu đất nước và tinh thần cách mạng

TIẾT 1+ 2:                      ĐỒNG CHÍ

                                                                                           (Chính Hữu)

A. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Tác giả: 

- Tên thật là Trần Đình Đắc( 1926 -2007) quê huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.

- Là nhà thơ trưởng thành trong quân đội.

- Thơ của ông hầu như chỉ viết về người lính và hai cuộc kháng chiến.

- Thơ của Chính Hữu có những bài đặc sắc, cảm xúc dồn nén, ngôn ngữ và hình ảnh chọn lọc, hàm súc.

2. Tác phẩm: 

          a. Nội dung:

          - Cơ sở hình thành tình đồng chí : Bắt nguồn từ sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân của những người lính. Hình thành từ chỗ chung nhiệm vụ, cùng chung lý tưởng, sát cánh bên nhau trong hàng ngũ chiến đấu. Tình đồng chí nảy nở và trở thành bền chặt trong sự chan hòa và chia sẻ với nhau.

          - Những biểu hiện cảm động của tình đồng chí : Tình đồng chí là sự cảm thông sâu sắc tâm tư nỗi niềm của nhau (nỗi nhớ quê hương, người thân, những khó khăn nơi quê nhà), là cùng nhau chia sẻ những gian lao thiếu thốn của cuộc đời người lính (những năm tháng chống Pháp).

          - Hình ảnh kết thúc bài thơ : Bức tranh đẹp về tình đồng chí đồng đội, là biểu tượng đẹp về cuộc đời người chiến sĩ. Hình ảnh khép lại của bài thơ có sự kết hợp hài hòa giữa chất hiện thực và chất lãng mạn.

          b. Nghệ thuật:

- Thể thơ tự do

- Chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm.

          c. Chủ đề: Người lính và tình yêu đất nước và tinh thần cách mạng.

B. CÁC DẠNG ĐỀ.

          1. Dạng đề 2 hoặc 3 điểm. 

Đề 1:  Viết một đoạn văn  (15 -> 20 dòng) nêu cảm nhận của em về khổ thơ cuối trong bài thơ " Đồng chí" của Chính Hữu.

                          "Đêm nay rừng hoang sương muối
                                       Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

                            Đầu súng trăng treo."

Gợi ý 

- Cảnh thực của núi rừng trong thời chiến khốc liệt hiện lên qua các hình ảnh : rừng hoang, sương muối. Người lính vẫn sát cánh cùng đồng đội : đứng cạnh bên nhau, mai phục chờ giặc.

-  Hình ảnh "Đầu súng trăng treo" vừa có ý nghĩa tả thực, vừa có tính biểu trưng của tình đồng đội và tâm hồn bay bổng lãng mạn của người chiến sĩ. Phút giây xuất thần ấy làm tâm hồn người lính lạc quan thêm tin tưởng vào cuộc chiến đấu và mơ ước đến tương lai hoà bình. Chất thép và chất tình hoà quện trong tâm tưởng đột phá thành hình tượng thơ đầy sáng tạo của Chính Hữu.

2. Dạng đề 5 hoặc 7 điểm.

   Đề 1: Tình đồng chí cao quý của các anh bộ đội thời kháng chiến chống Pháp qua bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu.   

  a- Mở bài:

  - Giới thiệu về tác giả và hoàn cảnh ra đời của bài thơ.

  - Nêu nhận xét chung về bài thơ (như đề bài đã nêu)

  b- Thân bài:

  * Cơ sở hình thành tình đồng chí:

  - Xuất thân nghèo khổ: Nước mặn đồng chua, đất cày lên sỏi đá

  - Chung lí tưởng chiến đấu: Súng bên súng, đầu sát bên đầu

  - Chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui, họ nhập lại trong một đội ngũ gắn bó keo sơn: nước mặn, đất sỏi đá (người vùng biển, kẻ vùng trung du), đôi người xa lạ, chẳng hẹn quen nhau, rồi đến đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ.

  - Kết thúc đoạn là dòng thơ chỉ có một từ : Đồng chí!

(một nốt nhấn, một sự kết tinh cảm xúc).

   * Biểu hiện của tình đồng chí:

   - Họ cảm thông chia sẻ tâm tư, nỗi nhớ quê: nhớ ruộng nương, lo cảnh nhà gieo neo (ruộng nương… gửi bạn, gian nhà không … lung lay), từ “mặc kệ” chỉ là cách nói có vẻ phớt đời,