Giáo trình lý thuyết dịch

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU

Lý thuyết dịch là một môn học trong chương trình đào tạo đại học ngoại ngữ chuyên ngành ngôn ngữ Anh tại Học viện Khoa học Quân sự. Đây là một môn học khó yêu cầu người học phải nắm được một lượng kiến thức lớn về lý thuyết. Nhằm đáp ứng yêu cầu giảng dạy, năm 2002, Khoa tiếng Anh đã biên soạn cuốn Giáo trình Lý thuyết dịch để phục vụ cho việc giảng dạy môn học này. Tuy nhiên, do thời gian biên soạn đã khá lâu nên nhiều nội dung đã không còn phù hợp với kiến thức hiện nay. Bên cạnh đó, cuốn giáo trình biên soạn năm 2002 chưa đề cập đến quá trình dịch các chuyên ngành, đặc biệt là dịch tiếng Anh quân sự. Được sự chấp nhận của Thủ trưởng Học viện, chúng tôi đã lựa chọn và biên soạn một cuốn giáo trình Lý thuyết dịch mới với mục đích cung cấp một cái nhìn hệ thống hơn và bám sát với điều kiện thực tế hơn phục vụ cho việc giảng dạy môn Lý thuyết dịch tại Khoa Tiếng Anh, Học viện Khoa học Quân sự.

Giáo trình Lý thuyết dịch gồm 7 bài, giới thiệu về các vấn đề cơ bản nhất trong lý thuyết dịch. Bài 1 giới thiệu các vấn đề chung của dịch thuật và lý thuyết dịch. Bài 2 giới thiệu về quá trình dịch (translation process) và các phương pháp dịch (translation methods) phổ biến. Bài 3 giới thiệu về tương đương (equivalence) và mất nghĩa (loss) trong khi dịch. Bài 4 giới thiệu về các vấn đề bất tương xứng trên phương diện ngữ pháp (grammatical skewing) và chuyển dịch (translation shift). Bài 5 đề xuất một số chiến lược dịch (translation strategies) cho người dịch. Bài 6 giới thiệu những nội dung về đánh giá bản dịch. Bài 7 giới thiệu về hoạt động phiên dịch và phiên dịch trong các lĩnh vực chuyên ngành. 

Giáo trình này được sử dụng cho các đối tượng đào tạo đại học ngoại ngữ cấp Phân đội, đại học ngoại ngữ Dân sự và văn bằng 2. Mỗi bài sẽ được dạy trong 4 tiết. Tuy nhiên, ở một số bài, tuỳ theo yêu cầu của từng đối tượng đào tạo và thời gian dành cho môn học, giáo viên cần lựa chọn những phần trọng tâm ở từng bài để giảng dạy. Đối với những phần còn lại, người học tự nghiên cứu ở nhà để nắm vững những vấn đề liên quan. Do lý thuyết dịch là một môn khó, bao hàm nhiều quan điểm khác nhau nên chúng tôi rất mong nhận được ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp và các chuyên gia để giáo trình được hoàn thiện hơn. 

Các tác giả

Unit 1

TRANSLATION AND TRANSLATION THEORY

1.1. Definition of translation and translation theory

1.1.1. What is translation? 

There has been a plethora of definitions which Nida (1964, pp.161-164) has elaborately surveyed. He rightly elucidates: Definitions of proper translating are almost as numerous and varied as the persons who have undertaken to discuss the subject.

This diversity is in a sense quite understandable; for there are vast differences in the materials translated, in the purpose of the publication, and in the needs of the prospective audience. Nevertheless, a definition which is not confined to the mere transference of meaning is furnished by Nida and Taber (1964, p.12) who postulate translation consists in reproducing in the receptor language the closest natural equivalent of the source language message, first in terms of meaning and secondly in terms of style. 

Bell (1991, pp.5-6) seems to have pursued the same line of emphasis on meaning and style in his translation of translation “Translation is the expression in another language (or the target language) of what has been expressed in another, source language, preserving semantic and stylistic equivalences”.

The above definitions also stress the significance of ‘equivalence’ which underlies the following definitions given by Catford (1965, p.20): “Translation is the replacement of a text in one language by a replacement of an equivalent text in a second language” and “Translation is the replacement of textual material in one language (SL) by equivalent textual material in another language (TL)”. 

On the other hand, functionalists view translation differently: Translation is the production of a functional target text maintaining a relationship with a given source text that is specified according to the intended or demanded function of the target text (Nord, in Shutttle Worth and Cowie, (1997, p.182). Nord, however, distinguishes between two senses of translation: wide and narrow. Translation is, in a narrow sense, any translational action where a source text is transferred into a target culture and language.

According to the form and presentation of the target text we distinguish between oral translation (‘interpreting’) and written translation (‘translation’ in the narrow sense) (Nord, 2001, p.141). Widening the above definitions, Sager (1989, p.293) maintains that translation should reflect the environment in which the professional translation activity takes place: Translation is an extremely motivated industrial activity, supported by information technology, which is diversified in response to the particular needs of this form of communication. In a similar vein, Koller (1989, p.196) describes translation as a ‘text processing