Giáo án ngữ văn 9

Hoạt động của thầy và trò

Ghi bảng

* Hoạt động 2: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm.

- Mục đích: HS nắm được những nét cơ bản về tác giả , tác phẩm.

- Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, trình bày 1 phút.

- Thời gian: 5 phút

- HTTC: h/đ cá nhân

? Giới thiệu đôi nét về tác giả Lê Anh Trà?

- GV: Giới thiệu về tác giả.

? Em hiểu gì về xuất xứ văn bản này?

 HS: dựa vào SGK để trả lời.

GV bổ sung: 

- Viết năm 1990:

+ TG long trọng tổ chức 100 năm ngày sinh của Chủ tịch HCM.

+  HCM được UNC công nhận là danh nhân VHTG.

+ Trong nước, mở các cuộc hội thảo đóng góp tham luận viết về Bác. ( Lê Anh Trà tham gia).

-  VB được trích trong bài viết “ P/c HCM , cái vĩ đại gắn với cái giản dị - In trong cuốn “HCM VHVN”.

- Văn bản này đề cập đến Phong cách HCM-   con người toàn tài của lịch sử kết tinh hài hòa giữa vẻ đẹp của VHPĐ và VHPT… Vậy với sự gợi ý của cô, em hãy xác định  kiểu loại văn bản, chủ đề của văn bản?

- Chủ đề về sự hội nhập với thế giới và giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc.

GV: Tuy nhiên bài học này không chỉ mang ý nghĩa cập nhật mà còn có ý nghĩa lâu dài, sâu xa hơn.  Bởi lẽ việc học tập, rèn luyện theo phong cách HCM là việc làm thiết thực, thường xuyên của các thế hệ người Việt Nam nhất là lớp trẻ hiện nay.

? VB này viết ra với mục đích gì ?

HS: Trình bày cho người đọc hiểu hơn và quí trọng vẻ đẹp của PC HCM, có ý thức rèn luyện theo phong cách cao đẹp của Người.

Hoạt động 3: Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản.

* Bước 1: Đọc- hiểu chú thích :

- Mục đích: HS biết cách đọc văn bản và bước đầu cảm nhận được văn bản.

- Phương pháp: Giới thiệu ( hướng dẫn đọc), đọc mẫu, đọc sáng tạo.

- Thời gian: 10 phút

- Cách thức tiến hành: h/đ nhóm, hd cá nhân

GV nêu yêu cầu đọc: Giọng chậm rãi, bình tĩnh, khúc triết.

GV: Đọc mẫu

Gọi  HS đọc - > GV nhận xét .

GV: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu một số từ ngữ trong phần chú thích trong SGK.

? Em hiểu như thế nào là “ phong cách”? Từ đó em hiểu “ phong cách Hồ Chí Minh” là gì ?

• Phong cách:“ Phong” : bề ngoài; “ Cách”: cách thức; 
• -> Phong cách là nét độc đáo , là dấu ấn riêng của từng người , phân biệt người này với người khác.

- Phong cách Hồ Chí Minh: Lối sống, cách sinh hoạt,làm việc,ứng xử...tạo nên cái riêng của chủ tịch Hồ Chí Minh.

? Từ mục đích, hãy xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản này là gì ?

- PTBĐ: Tựsự + BC + Nghị luận.

* Bước 2 : Tìm hiểu kết cấu, bố cục của văn bản:

- Mục đích: Học sinh nắm được kết cấu, bố cục của văn bản.

- Phương pháp: Vấn đáp

- Thời gian: 5 phút

- Cách thức tiến hành:

? VB này có thể được chia làm mấy phần ? ND chính của từng phần ? 

 HS: Chia làm 2 phần   

? Cách chia bố cục như thế này có tác dụng  như thế nào ?

HS:   Rõ ràng, làm nổi bật ND văn bản.

* Bước 3: Hướng dẫn học sinh phân tích văn bản.

- Mục đích: HS nắm được giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bảncủa văn bản.

- Phương pháp: Đọc, gợi mở, nêu vấn đè, giảng bình, trình bày 1 phút, kỹ thuật động não….

- Thời gian: 50 phút

- Cách thức tiến hành:

- HS đọc thầm lại đoạn 1.

GV: Ngay ở đầu bài viết, tg đã khẳng định “Trong cuộc đời đầy truân chuyên của mình, Chủ tịch HCM đã tiếp xúc văn hoá nhiều nước, nhiều vùng trên thế giới cả ở phương Đông và phương Tây”. 

? Em hiểu gì về cuộc đời đầy truân chuyên của Người?

- HS trả lời theo hiểu biết của mình.

- GV mở rộng, giới thiệu cho học sinh hoàn cảnh của quá trình Bác tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại: Cuộc đời hoạt động cách mạng của Người lắm gian nan, vất vả. Nó không giống sự khó nhọc vì chuyện cơm áo của ngời bình thường mà là nỗi truân chuyên của người mang hồn dân tộc tìm đường cứu nước, “mang cái gốc văn hóa không gì lay chuyển được”, quyết thực hiện chí nguyện của mình từ bến Nhà Rồng: Đời bồi tàu lênh đênh theo sóng bể/ Người đi hỏi khắp bóng cờ châu Mỹ, châu Phi/ Những đất tự do, những trời nô lệ/ Những con đường cách mạng đang tìm đi. ( Chế L. Viên)

? Theo em, Bác đã tiếp xúc với những nền văn hoá đó bằng cách nào ?

- Ông cha ta thường nói “Đi một ngày đàng học một sàng khôn...” Trong quá trình hoạt động CM, bôn ba đi tìm đường cứu nước, Bác đã tận dụng mọi điều kiện, cơ hội để có thể tiếp xúc, học hỏi nhiều nền văn hoá.

- Ghé lại nhiều hải cảng, thăm các nước châu Phi - Á - Mĩ.

- Sống dài ngày ở Anh – Pháp.

- Nói và viết thạo nhiều thứ tiếng ( Pháp  Anh – Hoa – Nga....) ( Bác học qua sách vở, qua giao tiếp, học trong lao động, ttrong công việc...)

- Làm nhiều nghề (Không ngần ngại với bất cứ công việc gì:  bồi bàn,cào tuyết, đốt lò, phụ bếp,rửa ảnh...)

?   Câu hỏi mở rộng: Các em biết những câu chuyện nào kể về Bác không? 

? Vì sao trong cuộc đời hoạt động CM của mình, Bác luôn có ý thức học nhiều thứ tiếng ngoại quốc ?

- Vì Bác hiểu rõ: Ngôn ngữ là công cụ, là phương tiện giao tiếp quan trọngđể tìm hiểu và giao lưu văn hoá với các dân tộc trên thế giới.

? Kết quả của sự cố gắng tiếp xúc ấy của Người là gì?

+ Khi tiếp xúc với các nền văn hoá: Tiếp thu mọi cái đẹp và cái hay; đồng thời Bác phê phán những tiêu cực, cái xấu ( cụ thể là bản chất CNTB : là chế độ người bóc lột người, GCTS chiếm hữu công cụ lao động, thống trị bóc lột   gc công nhân và nhân dân lao động, là những tiêu cực mà xã hội loài người cần xoá bỏ.) -> Tiếp thu có chọn lọc.

? Qua việc tìm hiểu các chi tiết trên , em thấy Bác là người như thế nào?

-> Bác là người ham học hỏi, cần cù, yêu lao đồng.

GV: Ta không chỉ thấy sự ham học hỏi của Bác mà còn thấy được cả sự sáng tạo trong cách tiếp thu các nền văn hóa của Người.

? Để làm nổi bật sự tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới của Bác tác giả đã sử dụng biện pháp NT tiêu biểu nào?

- NT liệt kê + đối lập

- Bình luận tự nhiên

? Dù phải đối mặt với cuộc đời đầy truân chuyên nhưng Bác vẫn có một vốn tri thức rất uyên thâm sâu sắc và tiếp thu một cách có chọn lọc những gì tinh túy nhất văn hóa nhân loại. Điều này giúp em hiểu thêm điều gì về Bác và học tập được đc gì ở Người ?

+ Bác là người ham học hỏi, khả năng sáng tạo, có sự tiếp cận v. hoá một cách lành mạnh, rõ ràng, khoa học.

+ Vượt qua mọi gian lao vất vả để tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới đến mức uyên thâm.

+ Học trong mọi hoàn cảnh và biết cách chắt lọc cái hay cái đẹp cho vốn kiến thức của bản thân.

GV: Sau vài ba sự việc được kể tóm tắt, nhằm gợi cho người đọc liên tưởng và suy ngẫm về tầm hiểu biết cũng như cách tích lũy vốn tri thức của Người, tác giả đã bình luận: “Nhưng điều kì lạ…rất hiện đại..”

? Có gì đặc biệt về cách dùng từ trong câu văn này và em hiểu như thế nào về lời bình luận trên?

?. Sự tiếp thu có chọn lọc, hoà quyện đó đã tạo nên nét đẹp gì trong phong cách văn hoá HCM ?         

- Hs phát biểu theo cách hiểu 

GV: Đi nhiều nơi, học hỏi, tiếp thu mọi cái hay cái đẹp của nhiều nền văn hóa thế giới không phải chỉ để cho riêng mình mà là đấu tranh cho độc lập tự do của dân tộc mình. Đó là cách sống của HCM. Chính vì biết cống hiến tất cả cho một lý tưởng cao đẹp như thế nên HCM đã trở thành một người VN đẹp nhất, tiêu biểu nhất của thời đại, một phong cách VN mang truyền thống phương Đông đồng thời rất mới rất hiện đại.

Có thể nói, sự kết hợp hài hòa của các yếu tố dân tộc và nhân loại, truyền thống và hiện đại trong một phong cách quả là một điều kì diệu, chỉ có thể thực hiện bới một một yếu tố vượt lên trên tất cả: đó là bản lĩnh, là ý chí của một người chiến sĩ cộng sản, là tình cảm cách mạng được nung nấu bởi lòng yêu nước, thương dân vô bờ bến và tinh thần sẵn sàng quên mình vì sự nghiệp chung. Và HCM là người hội tụ đầy đủ các phẩm chất đó.

? Theo em, lối tiếp thu văn hoá của Bác ngày nay được Đảng và nhà nước ta tiếp thu vận dụng như thế nào ?

HS:   Đường lối của Đảng: Tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại đồng thời giữ gìn bản sắc dân tộc, hoà nhập nhưng không hoà tan... => Có ý nghĩa mãi mãi về sau.

I- Giới thiệu chung.

1. Tác giả : Lê Anh Trà

- Lê Anh Trà ( 1927-1999)- nhà báo. ( Quê: Quảng Ngãi; viết không nhiều- nhưng để lại những công trình nghiên cứu có giá trị)

+ Phong cách viết: rành mạch, chặt chẽ, khúc triết.

2. Tác phẩm

- Trích từ bài viết “ Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn cái giản dị” , in trong tập   “Hồ Chí Minh và văn hoá Việt Nam” Viện văn hoá Hà Nội- 1990.

- Kiểu văn bản nhật dụng:

-> Chủ đề về sự Hội nhập

với thế giới và giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc.

II. Đọc –   hiểu văn bản:

1- Đọc- hiểu chú thích :

- PTBĐ: Tự sự + BC + Nghị luận.

2. Kết cấu-   bố cục:

- Bố cục : 2 phần

+ “ từ đầu….-> rất mới, rất hiện đại”: ( Sự tiếp thu tinh hoa VHNL để làm nên P/c HCM)

+ Còn lại: Biểu hiện cụ thể: Vẻ đẹp VH trong P/c HCM.

3.Phân tích:

a. Sự tiếp thu có sáng tạo tinh hoa văn hoá nhân loại của Bác:

* Hoàn cảnh:  Cuộc đời hoạt động CM đầy truân chuyên .

* Cách tiếp xúc: 

- Thăm trực tiếp các nước; từng sống dài ngày ở Pháp, Anh; Làm nhiều nghề; Nói và viết nhiều thứ tiếng.

*  Kết quả: 

- Am hiểu nhiều; tìm hiểu đến uyên thâm; tiếp thu được mọi cái hay, cái đẹp, phê phán những điều sai trái, tiêu cực…

- Nhào nặn với cái gốc.

-> NT: 

+  Từ ngữ gợi hình.

+ NT liệt kê + đối lập

+ Bình luận tự nhiên

-> Phong cách HCM giản dị, rất phương Đông, rất Việt Nam nhưng rất mới, rất hiện đại…

=> Hồ Chí Minh là một nhân cách lớn, kết hợp giữa tính dân tộc và nhân loại, truyền thống và hiện đại, vĩ đại mà bình dị.