ĐINH THỊ THẢO- TRƯỜNG THCS ĐINH TRANG HÒA I
TÀI LIỆU ÔN HSG 2020-2021
PHẦN I : ĐỊNH HƯỚNG CHUNG
1. Một số yêu cầu về kĩ năng
– Bài văn nghị luận văn học cần làm sáng tỏ mối quan hệ giữa giá trị nội
dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm văn học.
Trong quá trình viết bài văn nghị luận văn học, muốn chứng minh một cách
thuyết phục sự thống nhất giữa nội dung và hình thức nghệ thuật ở tác phẩm văn
học thì cần xác định trúng cái hay, cái lạ của các phương thức, thủ pháp nghệ
thuật (cách dùng từ ngữ, hình ảnh, nhịp điệu,… trong thơ; cách miêu tả nhân
vật, dẫn dắt cốt truyện,… trong tác phẩm tự sự) cũng như mối quan hệ của nó
với chủ đề tư tưởng của tác phẩm; từ đó khẳng định được rằng việc tác giả lựa
chọn sử dụng hình thức nghệ thuật ấy là “phương án tối ưu” để thể hiện nội
dung (ví dụ: với cách sử dụng ngôn ngữ tài tình trong Truyện Kiều, Nguyễn Du
được đánh giá là bậc thầy về nghệ thuật thể hiện tâm lí nhân vật, nghệ thuật tả
cảnh ngụ tình,…).
– Để phân tích, lí giải thấu đáo vấn đề cần nghị luận, cần đặt nó trong hoàn
cảnh lịch sử cụ thể và ý đồ sáng tác của nhà văn.
Mỗi nhà văn đều gắn với một thời đại, một bối cảnh xã hội – lịch sử nhất
định. Tác phẩm văn học là đứa con tinh thần của nhà văn, được nhà văn sáng tạo
trong một hoàn cảnh cụ thể và gửi gắm vào đó những nhận thức, những tình
cảm,… của mình đối với cuộc sống và con người. Do đó, trong quá trình nghị
luận, người viết không chỉ tiếp xúc với văn bản tác phẩm mà còn cần phải tìm
hiểu, xem xét các yếu tố ngoài văn bản như bối cảnh xã hội, trào lưu văn học,
hoàn cảnh sáng tác,… để có thể đưa ra những lí giải thấu đáo.
Ví dụ: Bàn về số phận của người nông dân Việt Nam trong các tác phẩm
Lão Hạc (Nam Cao), Tắt đèn (Ngô Tất Tố) cần liên hệ với hoàn cảnh xã hội
Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 để ,lí giải vì sao các nhân vật
lão Hạc, chị Dậu bị đẩy vào con đường cùng quẫn, bế tắc. Khi phân tích tâm
trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ Khi con tu hú cần liên hệ với hoàn cảnh
người tù cộng sản đang bị giam cầm nơi ngục tù, trong khi cuộc đấu tranh cách
mạng ở bên ngoài đang diễn ra sục sôi,… để lí giải tâm trạng khao khát muốn
được thoát khỏi ngục tù, vượt ra ngoài với bầu trời tự do của nhân vật trữ tình.
Hoặc khi phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ cần liên hệ với hoàn cảnh sáng tác
(nhà thơ Thanh Hải viết bài thơ này trong những ngày cuối cùng của cuộc đời,
khi ông đang nằm trên giường bệnh) để khẳng định ý nghĩa sâu sắc và cảm động
của khát vọng sống và cống hiến của một con người dù là lúc tuổi đôi mươi hay
TÀI LIỆU ÔN HỌC SINH GIỎI NGỮ VĂN 9
Page 1