1
Thầy Nguyễn Đình Hành
BÀI TOÁN CHẤT BÉO
Nguồn đề: sưu tầm internet
Viết PP và lời giải: Thầy Nguyễn Đình Hành
I- PHƯƠNG PHÁP GIẢI TOÁN
1-Tóm tắt lý thuyết
- Chất béo (gọi chung là triglixerit) là trieste của glixerol C
3
H
5
(OH)
3
và các axit béo RCOOH
- Các axit béo thường gặp: Axit stearic C
17
H
35
COOH, axit oleic C
17
H
33
COOH, axit panmitic
C
15
H
31
COOH, axit linoleic C
17
H
31
COOH,…(thường gặp 3 axít đầu tiên trong dãy trên).
CTTQ của chất béo (RCOO)
3
C
3
H
5
hoặc C
n
H
2n-4-2k
O
6
(k = số LK pi ngoài nhóm chức
COO
)
Tính chất hóa học:
- Cháy trong oxi tạo ra CO
2
và H
2
O:
C
n
H
2n- 4 - 2k
O
6
+ (1,5n–0,25k–4)O
2
0
t
nCO
2
+ (n–2–k)H
2
O
- Thủy phân trong dung dịch axit (phản ứng này ít gặp trong các bài toán)
(RCOO)
3
C
3
H
5
+ 3HOH
H
3RCOOH + C
3
H
5
(OH)
3
- Thủy phân trong dung dịch kiềm (phản ứng xà phòng hóa, rất thường gặp trong các bài toán)
(RCOO)
3
C
3
H
5
+ 3NaOH
0
t
3RCOONa + C
3
H
5
(OH)
3
(RCOO)
3
C
3
H
5
+ 3KOH
0
t
3RCOOK + C
3
H
5
(OH)
3
Nhận xét:
+) Trong phản ứng này khối lượng muối thu được tăng so với khối lượng trieste ban đầu
Với NaOH: m
muối
= m
triglixerit
+ 28.n
triglixerit
(giải thích: 28 = 3.23 – 41)
Với KOH: m
muối
= m
triglixerit
+ 76.n
triglixerit
(giải thích: 76 = 3.39 – 41)
+) n
muối
= n
COO
= n
NaOH
(hoặc KOH) = 3n
triglixerit
- Phản ứng với H
2
hoặc dung dịch Br
2
. (phản ứng cộng, chỉ xảy ra nếu este không no)
C
n
H
2n- 4-2k
O
6
+ kH
2
0
t
,Ni
C
n
H
2n- 4
O
6
(este no)
C
n
H
2n- 4-2k
O
6
+ kBr
2
0
t
,Ni
C
n
H
2n- 4
Br
2k
O
6
Nhận xét:
H
B
2
2
n
n
n (
r
ë ngoµi nhãm chøc COO)
2-Tóm tắt phương pháp giải toán thường áp dụng
a) Sử dụng các định luật bảo toàn: bảo toàn mol nguyên tố, KTKL, bảo toàn electron.
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
CO
H O
C trigli
H trigli
O
C
H
O triglixerit
CO
H O
trigli
CO
H O
trigli
O
C
it
it
(
)
i
i
O
t
t
H O
O
2
BT C & H
n
n
;
n
2n
BT e
4n
4n
n
2n
4n
2n
BT O
6n
2n
2n
n
BTKL
m
m
m
m
2
xer
xer
§ èt ch¸y trong O
xer
xer
Thñy ph
it
it
i
trigli
glixerol
trigli
trigli
ki
t
m
BTKL
m
m
m
m
TGKL
m
m
n
(3M
41)
xer
muèi
©
è
kiÒm
lo
r
¹i
e
m
k
H
i
a
Ò
m
n trongN O
u i
xe
x r
b) Sử dụng tách chất hoặc phân tích chỉ số nguyên tố trong CTPT dạng TQ.
Giả sử có hỗn hợp X gồm các triglixerit. Bài toán liên quan tới phản ứng đốt cháy, thủy phân trong
kiềm (NaOH,KOH), hiđro hóa và tác dụng với dung dịch brom.
Tách nhóm COO
Tách axit khỏi triglixerit
Phân tích nguyên tố
2
2
2
2
BTe
H
C
O
B 2
C
H
X
(
*
*
C
:
X C
H :
2n
4n
4n
n
n
*
n
n
2
2
2
NaOH
H O
Céng Br
r
HoÆc H )
OO n
n
2
2
2
n
2n
2k
2
3
2
X
BTe
X
X
O
B 2
X
CO
H O
X
(
C H
O :
X
C H : n
14n
3n .(6n
2k
2)
4n
n
3n .k
n
n
n
2
2
X
Céng Br
r
HoÆc H )
3n
2
2
2
2
2
n
2n
4 2k
6
C
B
O
C
B
H
C
B
C H
: n
m
14n
92n
2n
4n
6n
16n
2n
n
n
2n
n
X
X
X
r
X
r
O
X
r
O
Để tải trọn bộ chỉ với 50k, vui lòng liên hệ qua Zalo 0898666919 hoặc Fb: Hương Trần