Nguồn: sưu tầm

DANH PHÁP CÁC CHẤT VÔ CƠ

1. HỆ THỐNG TÊN NGUYÊN TỐ, ĐƠN CHẤT

Với hệ thống tiếng Anh, cả nguyên tố và đơn chất đều được biểu diễn bằng thuật ngữ “element”.

Tên gọi của nguyên tố và đơn chất theo đó giống nhau.

VD:

Hydrogen

Nguyên tố H hoặc đơn chất H

2

Oxygen

Nguyên tố O hoặc đơn chất O

2

Nitrogen

Nguyên tố N hoặc đơn chất N

2

Fluorine

Nguyên tố F hoặc đơn chất F

2

Chlorine

Nguyên tố Cl hoặc đơn chất Cl

2

Bromine

Nguyên tố Br hoặc đơn chất Br

2

Iodine

Nguyên tố I hoặc đơn chất I

2

Sulfur

Nguyên tố S hoặc đơn chất S

8

(thường viết gọn thành S)

Phosphorous

Nguyên tố P hoặc đơn chất P

4

(thường viết gọn thành P)

Bảng 1: Kí hiệu hóa học và tên gọi các nguyên tố.

Z

KÍ HIỆU HÓA HỌC

TÊN GỌI

PHIÊN ÂM TIẾNG ANH

1

H

Hydrogen

/ˈhaɪdrədʒən/

2

He

Helium

/ˈhiːliəm/

3

Li

Lithium

/ˈlɪθiəm/

4

Be

Beryllium

/bəˈrɪliəm/

5

B

Boron

/ˈbɔːrɒn/

/ˈbɔːrɑːn/

6

C

Carbon

/ˈkɑːbən/

/ˈkɑːrbən/

7

N

Nitrogen

/ˈnaɪtrədʒən/

8

O

Oxygen

/ˈɒksɪdʒən/

/ˈɑːksɪdʒən/

9

F

Fluorine

/ˈflɔːriːn/

/ˈflʊəriːn/

/ˈflɔːriːn/

/ˈflʊriːn/

10

Ne

Neon

/ˈniːɒn/

/ˈniːɑːn/

11

Na

Sodium

/ˈsəʊdiəm/

12

Mg

Magnesium

/mæɡˈniːziəm/

13

Al

Aluminium

/ˌæljəˈmɪniəm/

/ˌæləˈmɪniəm/

14

Si

Silicon

/ˈsɪlɪkən/

Nguồn: sưu tầm

15

P

Phosphorus

/ˈfɒsfərəs/

/ˈfɑːsfərəs/

16

S

Sulfur

/ˈsʌlfə(r)/

/ˈsʌlfər/

17

Cl

Chlorine

/ˈklɔːriːn/

18

Ar

Argon

/ˈɑːɡɒn/

/ˈɑːrɡɑːn/

19

K

Potassium

/pəˈtæsiəm/

20

Ca

Calcium

/ˈkælsiəm/

21

Sc

Scandium

/ˈskændiəm/

22

Ti

Titanium

/tɪˈteɪniəm/

/taɪˈteɪniəm/

23

V

Vanadium

/vəˈneɪdiəm/

24

Cr

Chromium

/ˈkrəʊmiəm/

25

Mn

Manganese

/ˈmæŋɡəniːz/

26

Fe

Iron

/ˈaɪən/

/ˈaɪərn/

27

Co

Cobalt

/ˈkəʊbɔːlt/

28

Ni

Nickel

/ˈnɪkl/

29

Cu

Copper

/ˈkɒpə(r)/

/ˈkɑːpər/

30

Zn

Zinc

/zɪŋk/

33

As

Arsenic

/ˈɑːsnɪk/

/ˈɑːrsnɪk/

34

Se

Selenium

/səˈliːniəm/

35

Br

Bromine

/ˈbrəʊmiːn/

36

Kr

Krypton

/ˈkrɪptɒn/

/ˈkrɪptɑːn/

37

Rb

Rubidium

/ruːˈbɪdiəm/

38

Sr

Strontium

/ˈstrɒntiəm/

/ˈstrɒnʃiəm/

/ˈstrɑːntiəm/

/ˈstrɑːnʃiəm/

46

Pd

Palladium

/pəˈleɪdiəm/

47

Ag

Silver

/ˈsɪlvə(r)/

/ˈsɪlvər/

48

Cd

Cadmium

/ˈkædmiəm/

50

Sn

Tin

/tɪn/

53

I

Iodine

/ˈaɪədiːn/

/ˈaɪədaɪn/

Nguồn: sưu tầm

54

Xe

Xenon

/ˈzenɒn/

/ˈziːnɒn/

/ˈzenɑːn/

/ˈziːnɑːn/

55

Cs

Caesium

/ˈsiːziəm/

56

Ba

Barium

/ˈbeəriəm/

/ˈberiəm/

78

Pt

Platinum

/ˈplætɪnəm/

79

Au

Gold

/ɡəʊld/

80

Hg

Mercury

/ˈmɜːkjəri/

/ˈmɜːrkjəri/

82

Pb

Lead

/liːd/

87

Fr

Francium

/ˈfrænsiəm/

88

Ra

Radium

/ˈreɪdiəm/

2. PHÂN LOẠI VÀ CÁCH GỌI TÊN MỘT SỐ PHÂN LOẠI HỢP CHẤT VÔ CƠ

2.1. ION

- Ion dương (Cation):

K

potassium



K

+

potassium ion

Mg

magiesium



Mg

2+

magiesium ion

Al

aluminum



Al

3+

aluminum ion

- Ion âm (Anion):

Cl

chlorine



Cl

-

chloride ion

O

oxygen



O

2-

oxide ion

N

nitrogen



N

3-

nitride ion

2.2. OXIDE

- “oxide” - /ˈɒksaɪd/ hay /ˈɑːksaɪd/

- Đối với oxide của kim loại (hướng đến basic oxide):

TÊN KIM LOẠI + (HÓA TRỊ) + OXIDE

VD:

Na

2

O: sodium oxide - /ˈsəʊdiəm ˈɒksaɪd/.

MgO: magnesium oxide - /mæɡˈniːziəm ˈɒksaɪd/.

Lưu ý: Hóa trị sẽ được phát âm bằng tiếng Anh, ví dụ (II) sẽ là two, (III) sẽ là three. Đối với kim loại

đa hóa trị thì bên cạnh cách gọi tên kèm hóa trị thì có thể dung một số thuật ngữ tên thường để ám chỉ

cả hóa trị mà kim loại đang mang. Trong đó, đuôi -ic hướng đến hợp chất mà kim loại thể hiện mức hóa

trị cao, còn đuôi -ous hướng đến hợp chất mà kim loại thể hiện mức hóa trị thấp.

Bảng 2: Tên gọi các oxide.

KIM LOẠI

TÊN GỌI

VÍ DỤ

Iron (Fe)

Fe (II): ferrous - /ˈferəs/

FeO: iron (II) oxide

ferrous oxide

Fe (III): ferric - / ˈferik/

Fe

2

O

3

: iron (III) oxide

ferric oxide

Nguồn: sưu tầm

Copper (Cu)

Cu (I): cuprous - /ˈkyü-prəs/

Cu

2

O: copper (I) oxide

cuprous oxide

Cu (II): cupric - /ˈkyü-prik/

CuO: copper (II) oxide

cupric oxide

Chromium (Cr)

Cr (II): chromous - /ˈkrəʊməs/

CrO: chromium (II) oxide

chromous oxide

Cr (III): chromic - /ˈkrəʊmik/

Cr

2

O

3

: chromium (III) oxide

chromic oxide

- Đối với oxide của phi kim (hoặc acidic oxide – oxit axit của kim loại):

CÁCH 1:

TÊN PHI KIM + (HÓA TRỊ) + OXIDE

CÁCH 2:

SỐ LƯỢNG NGUYÊN TỬ + TÊN NGUYÊN TỐ + SỐ LƯỢNG OXYGEN + OXIDE

Lưu ý:

+ Số lượng nguyên tử/nhóm nguyên tử được quy ước là mono, di, tri, tetra, penta,…

+ Theo quy tắc giản lược nguyên âm: mono + oxide = monoxide, penta + oxide = pentoxide.

Bảng 3: Số lượng và phiên âm

SỐ LƯỢNG

PHIÊN ÂM TIẾNG ANH

VÍ DỤ AUDIO

1

Mono

/ˈmɒnəʊ/

mono

2

Di

/dɑɪ/

di

3

Tri

/trɑɪ/

tri

4

Tetra

/ˈtetrə/

tetra

5

Penta

/pentə/

penta

6

Hexa

/heksə/

hexa

7

Hepta

/ˈheptə/

hepta

8

Octa

/ˈɒktə/

octa

9

Nona

/nɒnə/

nona

10

Deca

/dekə/

deca

VD:

SO

2

: sulfur (IV) oxide hay sulfur dioxide

CO: carbon (II) oxide hay carbon monoxide

P

2

O

5

: phosphorus (V) oxide hay diphosphorus pentoxide

CrO

3

: chromium (VI) oxide hay chromium trioxide

2.3. BASE

- “base” - /beɪs/

- “hydroxide” - /haɪˈdrɒksaɪd/ hay /haɪˈdrɑːksaɪd/

- Cách gọi tên:

TÊN KIM LOẠI + (HÓA TRỊ) + HYDROXIDE

VD:

Ba(OH)

2

: barium hydroxide

Fe(OH)

3

: iron (III) hydroxide hay ferric hydroxide

Fe(OH)

2

: iron (II) hydroxide hay ferrous hydroxide

Nguồn: sưu tầm

2.4. ACID

- “Acid” - /ˈæsɪd/

- Một số acid vô cơ:

Bảng 4: Một số acid và tên gọi.

CÔNG THỨC

HÓA HỌC

TÊN GỌI

PHIÊN ÂM

VÍ DỤ AUDIO

HX

hydrohalic acid

/ˌhaɪdrəˌklɔːrɪk ˈæsɪd/

HF

hydrofluoric acid

/ˌhaɪdrəˌflʊərɪk ˈæsɪd/

hydrofluoric acid

HCl

hydrochloric acid

/ˌhaɪdrəˌklɒrɪk ˈæsɪd/

hydrochloric acid

HBr

hydrobromic acid

/ˌhaɪdrəˌbrəʊmɪk ˈæsɪd/

hydrobromic acid

HI

hydroiodic acid

/ˌhaɪdrəˌaɪədɪk ˈæsɪd/

HClO

hypochloruos acid

/haɪpəʊklɒrəs ˈæsɪd/

HClO

2

chloruos acid

/klɒrəs ˈæsɪd/

HClO

3

chloric acid

/klɒrɪk ˈæsɪd/

chloric acid

HClO

4

perchloric acid

/pərˌklɒrɪk ˈæsɪd/

perchloric acid

H

2

S

hydrosulfuric acid

/ˈhaɪdrəʊsʌlˌfjʊərɪk

ˈæsɪd/

H

2

SO

4

sulfuric acid

/sʌlˌfjʊərɪk ˈæsɪd/

/sʌlˌfjʊrɪk ˈæsɪd/

sulfuric acid

H

2

SO

3

sulfurous acid

sulphurous acid

/ˈsʌlfərəs ˈæsɪd/

sulfurous acid

HNO

3

nitric acid

/ˌnaɪtrɪk ˈæsɪd/

nitric acid

HNO

2

nitrous acid

/ˌnaɪtrəs ˈæsɪd/

nitrous acid

H

3

PO

4

phosphoric acid

/fɒsˌfɒrɪk ˈæsɪd/

/fɑːsˌfɔːrɪk ˈæsɪd/

phosphoric acid

H

3

PO

3

phosphorous acid

/fɒsˌfɒrəs ˈæsɪd/

phosphorous acid

H

3

PO

2

hypophosphorous acid

/haɪpəʊfɒsˌfɒrəs ˈæsɪd/

CO

2

+ H

2

O (H

2

CO

3

)

carbonic acid

/kɑːˌbɒnɪk ˈæsɪd/

/kɑːrˌbɑːnɪk ˈæsɪd/

carbonic acid

H

3

BO

3

boric acid

/ˌbɔː.rɪk ˈæs.ɪd/

boric acid

2.5. MUỐI VÀ MỘT SỐ HỢP CHẤT CỘNG HÓA TRỊ KHÁC

[

TÊN NGUYÊN TỐ ĐỨNG ĐẦU

AMMONIUM (NH

4

) /əˈməʊniəm/

+ TÊN GỐC MUỐI

⟨

GỐC KHÔNG CHỨA OXYGEN →ĐUÔI IDE /aid/

GỐC CHỨA OXYGEN, HÓA TRỊ THẤP →

ĐUÔI ITE /aɪt/

GỐC CHỨA OXYGEN, HÓA TRỊ CAO →

ĐUÔI ATE /eɪt/

Bảng 5: Một số gốc và hóa trị.

GỐC

MUỐI

HÓA TRỊ

TÊN GỐC

PHIÊN ÂM

VÍ DỤ

F

I

-fluoride

/ˈflɔːraɪd/

/ˈflʊəraɪd/

/ˈflʊraɪd/

NaF: sodium fluoride

SF

6

: sulfur hexafluoride

Nguồn: sưu tầm

Cl

I

-chloride

/ˈklɔːraɪd/

CuCl

2

: copper (II) chloride

cupric chloride

HCl

(gas)

: hydrogen chloride

Br

I

-bromide

/ˈbrəʊmaɪd/

FeBr

3

: iron (III) bromide

ferric bromide

I

I

-iodide

/ˈaɪədaɪd/

AgI: silver iodide

ClO

I

-hypochlorite

/haɪpəʊˈklɔːraɪt/

NaClO: sodium hypochlorite

ClO

2

I

-chlorite

/ˈklɔːraɪt/

NaClO

2

: sodium chlorite

ClO

3

I

-chlorate

/klɒreɪt/

KClO

3

: potassium chlorate

ClO

4

I

-perchlorate

/pərˌklɒreɪt/

KClO

4

: potassium perchlorate

S

II

-sulfide

/ˈsʌlfaɪd/

PbS: lead sulfide

HS

I

-hydrogen

sulfide

/ˈhaɪdrədʒən

ˈsʌlfaɪd/

NaHS: sodium hydrogen sulfide

C

IV

-carbide

/ˈkɑːbaɪd/

Al

4

C

3

: aluminium carbide

N

III

-nitride

/ˈnaɪtraɪd/

Li

3

N: lithium nitride

P

III

-phosphide

/ˈfɒsfaɪd/

/ˈfɑːsfaɪd/

Zn

3

P

2

: zinc phosphide

CN

I

-cyanide

/ˈsaɪənaɪd/

KCN: potassium cyanide

SCN

I

-thiocyanate

/ˈθaɪəʊsaɪəneɪd/

KSCN: potassium thiocyanate

SO

4

II

-sulfate

/ˈsʌlfeɪt/

Na

2

SO

4

: sodium sulfate

HSO

4

I

-hydrogen

sulfate

-bisulfate

/ˈhaɪdrədʒən sʌlfeɪt/

/baɪˈsʌlfeɪt/

KHSO

4

: potassium hydrogen sulfate

potassium bisulfate

SO

3

II

-sulfite

/ˈsʌlfaɪt/

CaSO

3

: calcium sulfite

HSO

3

I

-hydrogen

sulfite

/ˈhaɪdrədʒən

ˈsʌlfaɪt/

NaHSO

3

: sodium hydrogen sulfite

NO

3

I

-nitrate

/ˈnaɪtreɪt/

AgNO

3

: silver nitrate

NO

2

I

-nitrite

/ˈnaɪtraɪt/

NaNO

2

: sodium nitrite

MnO

4

I

-permanganate

/pəˈmæŋɡəˌneɪt/

KmnO

4

: potassium permanganate

MnO

4

II

-manganate

/mæŋɡəˌneɪt/

K

2

MnO

4

: potassium manganate

CO

3

II

-carbonate

/ˈkɑːbənət/

MgCO

3

: magnesium carbonate

HCO

3

I

-hydrogen

carbonate

-bicarbonate

/ˈhaɪdrədʒən

ˈkɑːbənət/

/baɪˈ ˈkɑːbənət/

Ba(HCO

3

)

2

:

barium hydrogen carbonate

barium bicarbonate

PO

4

III

-phosphate

/ˈfɒsfeɪt/

/ˈfɑːsfeɪt/

Ag

3

PO

4

: silver phosphate

HPO

4

II

-hydrogen

phosphate

/ˈhaɪdrədʒən

ˈfɒsfeɪt/

(NH

4

)

2

HPO

4

ammonium hydrogen phosphate

H

2

PO

4

I

-dihydrogen

phosphate

/dai ˈhaɪdrədʒən

ˈfɒsfeɪt/

Ca(H

2

PO

4

)

2

calcium dihydrogen phosphate

H

2

PO

3

I

-dihydrogen

phosphite

/dai ˈhaɪdrədʒən

ˈfɒsfaɪt/

NaH

2

PO

3

:

sodium dihydrogen phosphite

HPO

3

II

-hydrogen

phosphite

/haɪdrədʒən ˈfɒsfaɪt/

Na

2

HPO

3

:

sodium hydrogen phosphite

H

2

PO

2

I

-hypophosphite

/haɪpəʊˈfɒsfaɪt/

NaH

2

PO

2

: sodium hypophosphite

Nguồn: sưu tầm

CrO

2

I

-chromite

/ˈkrəʊmaɪt/

NaCrO

2

: sodium chromite

CrO

4

II

-chromate

/ˈkrəʊmeɪt/

K

2

CrO

4

: potassium chromate

Cr

2

O

7

II

-dichromate

/daiˈkrəʊmeɪt/

K

2

Cr

2

O

7

: potassium dichromate

AlO

2

I

-aluminate

/ˌæləˈmɪnieɪt/

NaAlO

2

: sodium aluminate

ZnO

2

II

-zincate

/zɪŋkeɪt/

Na

2

ZnO

2

: sodium zincate

Lưu ý: Phát âm đuôi đúng /t/ và /d/ để phân biệt rõ các chất sodium chloride (NaCl) và sodium chlorite

(NaClO

2

) tránh tạo ra sự hiểu lầm.